İDAM EDİLEN 44 VEZİRİAZAMIN DRAMI (HÜRREM SULTAN VE PARGALI İBRAHİM)

YAVUZ SULTAN SELİM

İDAM EDİLEN 44 VEZİRİAZAMIN DRAMI

• Yavuz Selim in elinde taşıdığı veziriazam kellesi
• Mısır seferinde 15 bin deveyle taşıan su
• Veziriazamları sille tokat bizzat döven padişahlar
• Kanuni'nin boğdurduğu Makbul İbrahim Pasa
• İdam edilmiş 9 uncu veziriazam Kara Ahmet Pasa
• Veziriazamlar için 40 yıl suren cellat tatili

BİZİM Osmanlı İmparatorluğu'nun tarihi, peri padişahlarının öykülerine benzeyen. üstünde pembe hayaller kurabilecek bir tarih değil...Tut ki Yavuz Sultan Selim Han'ın veziriazamısın, her dem başının üstünde bir cellat gölgesi...Tut ki Sultan II. Beyazıt Han'ın şehzadesisin, sakalını beyaza boyayıp kafana bir keçe külah geçirerek sarayın arka kapısından tüysen ve bir mağaraya saklansan bile, boynunu cellat kemendinden kurtarma olanağın yok...Fatih Sultan Mehmet Han bile olsan kendi ecelinle mi öldüğün, yoksa ellini henüz geçmişken zehirlenip de mi öldürüldüğün hep bilinmez kalacak...Büyük bir imparatorluk, ama hiç kimsenin can güvenliğinin bulunmadığı bir imparatorluk; ne veziriazamların. ne şehzadelerin. ne de hünkârların...Ve bitmez tükenmez İktidar kavgaları...hem de ne kanlı kavgalar, ne karanlık kavgalar, ne kaypak kavgalar...

Yavuz Sultan Selim'in kendi sekiz yıllık İktidarı döneminde İdam ettirdiği veziriazamlardan üçüncüsü Yunus Paşa'dır.Yunus Paşa da devşirmeydi. Ama kökeni neydi? Rum muydu, Hırvat mıydı.Sırp mıydı orası bilinmiyor. Söylentiye göre yeniçerilikten yetişme birlikteymiş.Yavuz Sultan Selim kendisini Rumeli beylerbeyiyken Kubbealtı veziri yapmış. Yani o zamanın bakanlar kuruluna atamış.Mısır seferindeki Ridaniye savaşında veziriazam Hadım Sinan Paşa şehit düşünce sekiz gün içinde veziriazamlığa getiriliyor.Yavuz Sultan Selim'in Yunus Paşa "yı bu ölçüde beğenip takdir etmesinin büyük bir nedeni var.Osmanlı ordusu, çöllerden geçerek Mısır üstüne yürürken. Yunus Paşa  tam onbeş bin deveyle ordunun su gereksinimini karşılıyor. Hiç kimseye su sıkıntısı çektirmiyor.

Yıl 1517 önce veziriazamlık. otuz sekiz gün sonra da aynı zamanda Mısır Valiliği veriliyor kendisine...Ne var ki bizim Yunus Paşa  hızlı bir rüşvetçi veziriazamdı ûstüne birde Mısır Valiliği eklenince, hemen hızlı bir rüşvet ve haraç kampanyası başlatıyor.Öyle bir kampanya ki baş edilecek gibi değil...Çaresiz veziriazam Yunus Paşa'nın Mısır Valiliği iptal ediliyor. Kendisi sadece veziriazam olarak bırakılıyor.Mısır Valiliğine de Çerkez Hayır Bey getiriliyor.
Yavuz Sultan Selim'in Mısır dönüşünde yolda Yunus Paşa'yla konuştuğu sırada:

—Mısır arkamızda Kaldı, demiş.
Yunus Paşa, Mısır Valiliği'nde bırakılmayıp, Valiliğin Çerkez Hayır Bey'e verilmesinden alınmış olduğu için, kafasının hemen oracıkta kesilmesine neden olan bir
serzenişte bulunmuş Padişah'a:
—Evet. demiş, bu kadar zahmet çekildi. Ordunun yarısı kumlar içinde mahvoldu. Mısır ı yine böyle Çerkezler elinde bırakacağımız bilinseydi zahmet çekilip buraya kadar gelinmezdi.
Yunus Paşa'nın böyle bir sitemi öfkeden çılgına çevirmiş Yavuz'u. Hemen durdurmuş atını, solaklar kethüdasına emretmiş:
— Tez urun şu herifin Kellesini.
Veziriazam Yunus Paşa'nın kellesi o anda düşmüş yere.
Ama I. Selim hırsını alamamış. Üç gün elinde taşımış Veziriazam Yunus Paşa'nın kesik kafasını.Böylece 3 Şubat 1517'de veziriazam Olan Yunus Paşa'nın sadareti, Eylül 1517'de sona ermiş... Yani yedi ay sonra 1453'ten bu yana idam edilmiş yedinci veziriazam olan Yunus Paşa'nın Öyküsü de bu işte...

Şimdi biraz nefes alalım.Nasıl olsa Yunus Paşa'dan sonra sıra idam edilmiş sekizinci veziriazam olan İbrahim Paşa'ya gelinceye kadar aradan 19 yıl geçecek...

Yavuz'un 5 yıl İçinde Üç veziriazam idam ettirdiği düşünülürse epey uzun bir süre...

Osmanlı İmparatorluğu'ndaki onu bunu durmadan cellatlara boğdurma ve kafasını kestirme tutkusu, adeta psikopatolojik boyutlarda cinnetli bir karabasan...Sultanlarınki de dahil, kimsenin can güvenliği bulunmayan böylesi bir İdam ve öldürme furyasını, tutarlı bir mantık içine oturtmak da zor.Üstelik padişahların hemen hepsi ozan.Hem de güçlü bir ozan.örneğin Yavuz Selim'in Türkçe yazdığı bir gazelden şu beyit'e bakın :

Ben yatam layık mı ol karşımda ayağın dura
Servi-l nazıma deyin ben öldükte namazım kılmasun.

Gerçi kadınlar cenaze namazı kılmadığına göre, Selim'in "servi-l nazım" diye hitap ettiği kişi kadın değildir,ama, Fars ve Osmanlı edebiyatında erkeklere de aşk şiiri yazma modası çok yaygındı.Böyle şiirler yazan bir sultanın öfkelendikçe başbakanlarını boğdurup kafalarını kestirmesi bir tuhaf geliyor insana Bizzat kendi eliyle sille tokat dövdüğü başbakanlar da ayrı...Tarihlerin Yazdığına göre idam ettirmediği veziriazamlarından Hersekzade Ahmet Paşa'yı da tekme yumruk sık sık dövermiş,Piri Ahmet Paşa'yı da...Hatta veziriazam Piri Paşa, dayak yemekten usandığı bir gün:
—Padişahım önünde sonunda bir bahane ile beni öldüreceksin; hemen bir gün evvel halas etsen münasiptir, demiş.

Yavuz gülmüş ve badem şekerli bir iltifatta bulunmuş:

—Benim dahi bu mana muradım; lakin yerini tutar bir adam bulunmaz; yoksa seni muradına eriştirmek kolaydır.

Devletin önde gelenlerini bu arada başbakanları da, bizzat sopayla dövüp kafasını gözünü yarma huyu Fatih Mehmet'te de varmış.
Sonradan oğlu Beyazıt'ın veziriazamı olacak Davut Paşa, Rumeli beylerbeyi iken Fatih kendisini yanına çağırmış, daha önceden hazırladığı kalın bir sopa İle feci biçimde dövmüş, öyle ki kırk gün yataktan çıkamamış Davut Paşa...

Yavuz'un tek oğlu olduğu İçin, Kardeş öldürme derdine düşmeden tahta çıkan Kanuni Sultan Süleyman'ı ele alalım.O da çok güçlü bir ozan.Ama gel gelelim öldürtmediği ne oğul kalıyor, ne torun, ne yeğen, ne yeğen çocuğu...Rodos'u alır almaz ilk yaptığı İş, orada unutulup kalmış olan büyük amcası Cem Sultan'ın oğluyla torununu buldurup boğdurmak...Neresinden bakılırsa bakılsın, anlamsız cinayetlerdir bunlar...

Şimdi yine gelelim Osmanlı tarihinde idam edilmiş sekizinci veziriazam olan İbrahim Paşa'ya...İbrahim Paşa'nın da kökeni tam bilinmez. Sadece Pargalı olduğu bilinir. Bazı tarihçiler Arnavut olduğunu iddia etmede, bazıları Frenk, bazılar da Rum...

Tarihçi Hammer'e göre İbrahim Paşa,Parga gemicilerinden birinin oğludur. Çok güzel keman çalarmış. Türk korsanlarınca tutsak alınıp önce Manisa'da dul bir kadına satılmış. Dul kadın da İbrahim'i o sırada Manisa'da vali olan Şehzade Süleyman'a satmış. Ve Kanuni padişah olduktan sonra, İbrahim Paşa da Kanuni'nin "Hasodabaşılığına getirilmiş.Hasodabaşıların savaşta ve barışta daima padişahla birlikte bulunmaları gelenek gereği olduğundan. İbrahim Paşa uzun süre Kanuni ile sabah akşam dip dibe burun buruna yaşamış.27 Haziran 1523'te, yani Kanuni'nin padişahlığının üçüncü yılında; Yavuz'un son,Kanuni'nin de ilk veziriazamı olan Pir Mehmet Paşa emekli edilmiş. Ve İbrahim Paşa hem veziriazamlığa getirilmiş, hem de uhdesine Rumeli Beylerbeyliği verilmiş.Böylece 1523'ten, idam edildiği 15 Mart 1536'ya kadar tam 13 yıl, bir dediği iki edilmeden adeta bir hükümdar gibi veziriazamlık etmiş. Kanuni'nin kendisini çok sevmesi yüzünden, adı da "Makbul" İbrahim Paşa'ya çıkmış.Ne var ki, işin içine sonunda kadın parmağı karışıyor.

KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN

Kanuni'nin büyük aşkı Hürrem Sultan,I. Süleyman'dan sonra tahta kendinden doğan Şehzade Beyazıt'ın çıkmasını istemede...İbrahim Paşa ise tahtın büyük şehzade Mustafa'nın hakkı olduğu kanısında...
Hürrem Sultan, ne yaptı ne etti Kanuni'yi inandırdı ki, Veziriazam İbrahim Paşa kendisini devirip tahta geçmek istemektedir.Kanuni'nin ise İbrahim Paşa'yı azletmeyeceğine dair yemini vardı.Yemine de bir çare bulundu. Azletmeyecek, sadece idam edecekti. Hem de uyurken idam edilecekti, ruhu vücudunda değilken.Saraya davet edilen Makbul İbrahim Paşa, 15 Mart 1536'da yatağında uyurken kementle boğularak Öldürüldü.Adı da "Makbul İbrahim Paşa"dan,"Maktul İbrahim Paşa"ya dönüştü.
* * *
İdam edilen dokuzuncu veziriazam, yine Kanuni'nin veziriazamlarından Kara Ahmet Paşa'dır...Arnavut devşirmelerinden...Osmanlı tarihinde Temaşvar Fatihi olarak tanınıyor.Kanuni'nin damadı Veziriazam Rüstem Paşa'nın azlinden sonra veziriazamlığa getiriliyor.Hürrem Sultan İle kızı Mihrimah Sultan ise Rüstem Paşa'nın tekrar sadarete getirilmesinde kararlı...Hürrem Sultan başlıyor yine Kanuni'yi doldurmaya:
—Sultanım bu Arnavut hain el altından ortalığa nifak saçıp yeniçeriyi ayaklandırmaya çalışıyor...
Kanuni iyice yaşlanmış. Hürrem'in sözünden dışarı çıkamıyor.
Ve bir divan toplantısından sonra, arz odası önünde cellada teslim ediliyor Kara Ahmet Paşa

- Tarih 28 Eylül 1555 yerine de tekrar Mihrimah Sultan'ın kocası Damat Rüstem Paşa getiriliyor. Kanuni'nin büyük oğlu Şehzade Mustafa'nın idamında büyük etkisi olan Rüstem Paşa...idam edilmiş dokuzuncu veziriazam olan Kara Ahmet Paşada Yavuz Selim'in damadıydı. Kendisi Yavuz'un kızı Fatma Sultan'la evlenmişti.Ama artık Yavuz yoktu ve Hürrem Sultan elbette ki kendi damadı Rüstem Paşa'yı. Yavuz'un damadı Kara Ahmet Paşa ya yeğleyecekti.
* * *

İnanması zor ama, Veziriazam Kara Ahmet Paşa'nın boğdurulmasından sonra. Kanuni'nin oğlu Sarı Selim ve onun da oğlu II.Murat dönemlerinde tam kırk üç yıl boyunca hiçbir veziriazam idam edilmedi.Ancak kırk üç yıl sonunda III. Mehmet veziriazamı Ferhat Paşa'yı önce azletti,sonra da 1595'te cellatlara boğdurarak idam ettirdi.Böylece Ferhat Paşa. Osmanlı tarihinde idam edilen onuncu veziriazam oldu.Ferhat Paşa'dan sonra daha otuz üç veziriazam idam edilecekti.

 KAYNAK:

ÇETİN ALTAN 21 KASIM 1990  MİLLİYET GAZETESİ "İDAM EDİLEN 44 VEZİRİAZAMIN DRAMI" YAZI DİZİSİ