Bir arkeolog ne yapar?

Hani bu unvanı almıştı? Hani arkeolog olmuştu?...
Bir arkeolog ne yapar?

Bir meslek düşünün, onun 4 yıl okulunu okuyorsunuz, diplomanızı alıyorsunuz ama bu diploma sizin o mesleği yapmaya yeterli olmasın. Diploma nedir? Herhangi bir eğitim öğretim programını başarı ile bitirip, o mesleğe vakıf olmaya yetkili kişilere devletin verdiği resmi bitirme belgesi demektir.

Gelelim arkeoloji diplomasına. Diplomanın üzerinde yazılan ibareye göre arkeoloji bölümünü başarı ile bitiren herkese arkeolog unvanı verilir ve mesleğin getirdiği bütün hak ve yetkileri kullanmaya yetkili olduğuna dair bir diplomadır bu. Peki bu diploma ile arkeolog ne yapabilir?... Atanmadan hiçbir şey...
Hani bu unvanı almıştı? Hani arkeolog olmuştu?...
Bir arkeolog ne yapar?

Eski medeniyetleri gün ışığına çıkartmak için bilimsel kazılar yapar. Veya mevcut eski eserler üzerinde denetim, tescil, konservasyon, yani eski eserlerin onarımını yapar. Veya tarihi kentler üzerinde, ören yerlerinde inceleme, araştırma, keşif ve bazen de ortaya tesadüf olarak çıkarılmış, taşınır ya da taşınmaz kültür varlıkları üzerinde bilirkişi yetkisine sahiptir. Ama bunları yapabilmek için başta da dediğimiz gibi devletin verdiği resmi arkeolog unvanına sahip diploması yeterli değil. Şayet atanmadıysanız.
Peki, atanabiliyorlar mı arkeologlar? Maalesef arkeologların takriben %1,5’u (yüzde bir buçuk) atanabilmektedir. Yani her fırsatta medeniyetler beşiği Anadolu, arkeoloji cenneti Anadolu dediğimiz, insanlık tarihinin kavşak noktası diye adlandırılan Anadolu coğrafyasında arkeologların yüzde bir buçuğu mesleklerini icra edebiliyorlar. Diğer bir deyişle Anadolu'nun saklı kalmış tarihi zenginliğini ortaya çıkarmak, tanıtmak için arkeologların yüzde bir buçuğunu kullanıyoruz. Düşünün birde bunların tamamını kullandığımızı. Herhalde o durumda turizm konusunda dünyada patlama yapardık. Ve Türkiye rakipsiz bir turizm ülkesi olarak dünya sıralamasında tartışmasız ilk sıraya yükselirdi. Bu kesinlikle duygusal bir yaklaşım değildir.
Bakınız Türkiye’nin arkeolojik zenginliğine aşık olan, dünyaca ünlü Belçikalı arkeolog Prof. John Devreker’in Türkiye kültürel mirası hakkındaki düşüncesini aynen aktarıyorum. “Antik Yunan’ın en büyük 6-7 şehri Anadolu’daydı. Türkiye ile dünyanın hiçbir yeri mukayese edilmez. Aslında Yunan medeniyeti Anadolu’dadır. Antik Yunan’ın bile Yunanistan’da değil, Türkiye’dedir…” diyor ve Anadolu’nun önemi her geçen gün artıyor diye de ekliyor. Belçika Gent Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Devreker’e göre Türkiye arkeolojik bakımdan dünyada tek olarak nitelendiriliyor. (Zaman)
Yabancı arkeologların Türkiye aşkını bilmeyen yok. Bu sadece bir tanesi… Okyanus ötesinden, kıtalar arkasından Türkiye’de arkeolojik kazı yapmaya gelen yabancı arkeolog sayısı bugün itibari ile yüzlercedir. Gelgelelim ne yazık ki 4 yıl bu bölümü okuyan bir arkeolog bu tarihi zenginlikler hakkında söz söyleme yetkisine bile sahip değil. Çünkü tanımlanmış bir arkeoloji mesleği yok.
Evet, atanma şartı dedik. Başka meslek grubu var mıdır atanma şartı olmaksızın, alanında diplomaya sahip olup ta mesleğini yapma hakkı olmayan? Mesela bir doktor atanmasına gerek kalmadan kendi muayenehanesini, hatta kendi hastanesini bile açabiliyor. Bir avukat hukuk ofisini kurabiliyor. Her türlü mühendislik, mimar, öğretmen, hemşire, gazeteci, iktisat, işletme, psikolog, veteriner, fotoğrafçılık, muhasebeci, eczacı vs. bölümleri bitiren herkes atanma şartı olmadan, unvanını alarak mesleğini yapabiliyor. Ama arkeolog kendi mesleğini yapamıyor.
Arkeolog hem mesleğini yapamıyor. Hem de atanamıyor. Yani eli kolu bağlanmış bir şekilde bırakılmış. Peki, arkeologlar mesleklerini yapamayacaksa bu diplomaları ne yapsınlar? Bir müzeye mi bağışlasınlar? Çerçeveletip duvara mı assınlar? Yoksa yaksınlar mı?
İsmail BAŞOĞLU
Arkeolog