Roma Konut Mimarisi( Hamamlar )
HAMAMLAR
Modern dünyada tapınak, bazilika, tiyatro ve amfitiyatronun benzerlerini bulmak zor değildir ancak, büyük thermae ya da imparatorluk Roması'nın kamusal hamamları gibi yalnızca kişisel, hijyeni değil, bir dizi toplumsal, kültürel ve sportif faaliyeti de tek bir yapıda şaşırtıcı bir şekilde birleştiren bir mimari elemanın benzeri pek yoktur.
Roma Konut Mimarisi ( Hamamlar )Yazının Devamını İndirmek İsterseniz Tıklayın Alternatif Bağlantı Hotfile
Seneca (Epistulae Morales, 86), büyük Scipio Africanus'un Liternum'daki evindeki küçük, karanlık hamamı tasvir eder ve onu zamanının müsrifliğiyle karşılaştırır. Böyle bir sadelik özel konutlardaki hamamlar için bir süre geçerli olmuş olsa da, en azından M.Ö. 2. yüzyıldan başlayarak toplumun tümü için bir kamusal donatı olarak sunulan hamamlar, tasarım ve süsleme açısından görece daha gelişkindiler.
Pompei'de ikinci halk hamamı olan Forum Hamamları, M.Ö. yaklaşık 80'de inşa edilmişken, üçüncüsü olan Merkezi Hamamlar ise, volkanın patladığı sıralarda inşaat halindeydi. Buna ek olarak, bazı özel konutlarda, sahiplerinin ticari amaçla halka açtıkları hamamlar da bulunmaktaydı. Hatta hamamların imparatorluk süresince şehir yaşamında artan önemini, M.S. 3. yüzyılda, nüfusu Pompei'nin belki ancak yarısı kadar olan Timgad'da, 12 halk hamamının tespit edilmiş olmasındaki karşılıklı tezat da ortaya koymaktadır. Roma'da M.S. 4. yüzyıla ait bir şehir bina envanteri, 865 balnea -özel hamam ve 11 thermae- halk hamamı, olduğunu göstermektedir.
Hamamlar sadece zengin ve güçlüler için değil, Roma'nın tüm özgür insanlarına ücretsiz olarak açıktı ve bir mezar taşında -belki biraz da hicvederek-, ‘Sıcak hamamlar, şarap ve seks sağlığımızı bozar, fakat hayatı yaşamaya değer kılan da bunlardır’ yazıldığı gibi takdir de görmüşlerdi.
Pompei: Stabius Hamamları
Stabius Hamamları, forumun doğusunda ve şehrin içinden geçen ana kuzey-güney yoluna yakın, biçimsiz bir arsaya oturmaktaydı. En eski kısımlan, arsanın kuzeybatı köşesinde bulunan ve olasılıkla M.Ö. 4. yüzyıla tarihlenen bir dizi küçük, küvetli banyoydu [A]. Suyun derinden insan ya da hayvan kuvvetiyle birinci kattaki su deposuna çıkarıldığı caddedeki su değirmeninin yakınına yerleştirilmişlerdi ve bu, Pompei kendi su kemerine kavuşana dek hamamların tek su kaynağı olmuştu. Bu hamamların gelişimindeki en önemli aşama M.Ö. 2. yüzyılın ikinci yansında, yaklaşık olarak bazilikanın inşasıyla ayın zamanda kaydedilmişti. Palaestra'nın doğusunda, biri güneyde erkeklere, diğeri de kuzeyde kadınlara ait olmak üzere, iki yeni hamam odası dizisi inşa edilmiş, iki sıcak oda arasına, her iki grubu da ısıtan bir ocak yerleştirilmişti [B]. Yalnızca su ısıtılmıyor, zeminin altında ve duvarların içindeki borularda dolaşan hava da ısıtılıyordu. Hamama gelen birinin, elbiselerini bırakacağı apodyterium'a [c] bağlanan küçük bir giriş holünden geçmesi gerekiyordu. Buradan, ya biraz kuvvet egzersizi yapmak için palaestra'ya [D] ya da doğrudan, her biri değişik ısılardaki esas yıkanma odalarına gidebilirdi. Karanlık olsalar da bu odalar, mozaik zeminleri, duvar ve tavanlardaki sıva üstü bezemeleriyle şıktılar. Apodyterium, tepidarium [ılık oda, E] ve caldarium [sıcak oda, F] beşik tonozlu tavanlara sahipken, frigidarium [soğuk oda, G] oculus'ü' ısıyı ayarlamak için kaldırılıp indirilebilen tunç bir diskle kapalı, belki de İtalya'da sağlam kalmış en eski harç kubbeye sahipti. Vitruvius hamamlarla ilgili bölümde (5.10) bu aleti, tepidarium'un yanına yerleştirilebileceğini söylediği Laconicum, terleme odası -bir tür Türk Hamamı- için uygun bulduğunu belirtir. Bu nedenle arkeologlar, sonradan Stabius Hamamları'nın frigidarium'u haline gelen bölümün özgün işlevinin terleme odası olduğuna inanmaktadır. M.Ö. 2. yüzyıldaki bu gelişmesinin ardından, Stabius Hamamları'na başlıca tek ilave, bir natatio [yüzme havuzu, H] yerleştirmek için arazinin batısının yeniden düzenlendiği, Augustus'un hükümdarlığı sırasında yapılmıştı. Stabius Hamamları'nın düzensiz yerleşimi, eski kökenini ve uzun gelişim sürecini anımsatmaya devam etse de, Roma' da bir sonraki yüzyıl boyunca evrimleşen büyük imparatorluk hamamlarının (thermae) başlıca tüm unsurlarım içermiştir.
Roma: Caracalla Hamamları
M.S. 216'da tamamlanan Caracalla Hamamları ile bir dizi büyük halk hamamlarına da son nokta konulmuş olur. Stabius Hamamları'yla kıyaslandığında iki unsuru belirgin şekilde öne çıkmaktadır. Birincisi devasa boyutlarıdır. Ana blok Stabius Hamamları'nın tümünden yaklaşık on kat daha büyüktür ve 400 m.yi aşkın boy ve 300 m.yi aşkın eniyle yine, dört katından fazla genişliğe sahip bir çevre duvarı içinde yer almaktadır. İkincisi de gerçekte, kısa eksenin her iki yanına simetrik olarak yerleştirilmiş ve caldarium'dan, natatio'ya kadar merkezi unsurları paylaşan iki hamamın olmasıdır.
Kuzeydoğu tarafındaki dört kapı ana bloğa girişi sağlarken, dıştaki ikiz kapılarla palaestra'ya ve içerde, natatio'nun her iki yanındakilerle de ana hamam odalarına geçiliyordu. Ana güzergâh buradan, -Vitruvius'un tavsiyelerine uygun olarak (5.10.1)- akşam güneşini yakalamaları için sıcak odaların yer aldığı güneybatıya yöneliyordu. Bu bölümün ortasında yer alan ve ısının dışarı kaçmaması için yalnızca iki yandaki küçük birer kapıdan girilebilen, dairesel biçimli devasa caldarium yapıya göre epeyce öne uzanmıştı. Zemin alanı neredeyse Pantheon'unki kadar genişti ve kubbesi de belirgin biçimde daha yüksekti. Tıpkı Pantheon'daki gibi, kubbe kasnağı her yerde eşit kalınlıkta değildi ve kubbe ağırlığını sekiz ayak taşıyordu.
Bunların arasındaki oyuklardan en içteki ikisinde yer alan iki küçük kapı, tepidarium, frigidarium ve natatio'ya geçiş sağlarken, diğer yedi oyukta sıcak dalma havuzları bulunuyordu. Üstte, kubbe kasnağındaki sekiz pencere ise, içeriyi ışıkla dolduruyordu. Frigidarium, bloğun merkezine, uzun ve kısa eksenlerin kesiştiği noktaya yerleştirilmişti. Temel tasarımı -sekiz ayaktan yükselen üç çapraz tonoz- Bazilika Nova'yı anımsatmasına karşın, diğer odalarla çevrili konumu, aydınlatmanın neden yalnızca tepe pencerelerinden yapılabildiğini göstermektedir. Caldarium'da da olduğu gibi dalma havuzları, sütunlar ve sosyal ilişkiler için ayrılan büyük merkezi alanın arasına yerleştirilmişti. Ziyaretçiler, her iki yandaki perde sütunların arasından, daha aşağıdaki, loş odaları ve onların ilerisindeki iki palaestra'nın aydınlık, çatısız alanını görebiliyorlardı. Her palaestra'nın en uç kısmındaki merkezi odalarda yer alan küçük apsisler, çapraz eksen hattını vurguluyor, böylece ziyaretçilerin bu devasa komplekste eşyalarını bulmalarına yardımcı oluyordu. Her ne kadar etrafındaki yüksek duvar bir kapalılık hissi veriyorduysa da, natatio da gökyüzüne açılıyordu -Romalıların bayıldıkları çatısız odaların bir başkası. Her iki yandaki sütun perdeleri tonozlu giriş odalarına yönelirken, frigidarium'dan giriş geniş granit sütunların vurguladığı iki apsisle çevrelenmişti ve karşı duvarda daha çok bir tiyatronun sahne fonunu (scaenae frons) andıran iki katlı niş ve sütunlardan oluşmuş bir cephe bulunuyordu.
Bloğun oturduğu devasa alan, bahçeler, yürüyüş yollan, çeşme ve heykellerle donatılmış ve çeşitli bina, mahfel ve sütun dizileriyle çevrelenmişti. Güneybatı bölümün ortasında, izleyiciler için basamaklı oturma yerleri olan bir koşu parkuru ve bunun üzerinde de doğrudan Aqua Marcia'dan gelen suyu hamamlar için toplayan bir sarnıç bulunmaktaydı. Başka bir yerde de konferans salonları ile gayrı resmi toplantılar için korunaklı yerler ve biri Yunanca'ya diğeri de Latince'ye ayrılmış iki kütüphane vardı.
Caracalla Hamamları, Roma mimarisinin merkezi geleneğinin bir başyapıtı, yeni bir malzeme (harç) ve yeni bir yapısal ilkenin (kemer) gelişimi ile bunların birleşiminden doğan imkânlardan yararlanılmasının güzel bir yansımasıdır. Tasarımı, hem işlevsel etkinlik hem de estetik bakımdan tatminkârdır ve Pantheon'la karşılaştırıldığında, Romalı mimarların son doksan yıl içinde kaydettikleri teknik aşamayı ve sanatsal özgüveni ortaya koymaktadır. Caracalla Hamamları'nın aynı anda 1600 kişinin kullanabildiği sanılmaktadır. Ziyaretçiler, sadece merkezi blokta bile, farklı ısılarda, özenle dekore edilmiş odalar, spor mekânları ve sosyal1eşme ortamları bulma beklentisindeydiler, fakat bazen bu kamusal mekânlar için güvenilir bir su kaynağı, fırınlar, su boruları, yükseltilmiş zeminler ve sıcak havanın dolaşması için kanallar gerektiğini ve bütün bunların düzenli olarak elden geçirilmesinin şart olduğunu unutabilirlerdi. Zemin kat planının açıklığı, mimarların bu gereklilikleri ne kadar iyi anladıklarının, fakat yalnızca işlevsellikle ilgilenmediklerini göstermektedir. Odalar keyif veren bir şekil ve boyut çeşitliliğine sahipti ve mozaik zeminleri, sütun ve duvar panellerinde renkli mermer ile granitin zengin kullanımı ve panolu tavanları ile çok iyi dekore edilmişlerdi.
Modern dünyada tapınak, bazilika, tiyatro ve amfitiyatronun benzerlerini bulmak zor değildir ancak, büyük thermae ya da imparatorluk Roması'nın kamusal hamamları gibi yalnızca kişisel, hijyeni değil, bir dizi toplumsal, kültürel ve sportif faaliyeti de tek bir yapıda şaşırtıcı bir şekilde birleştiren bir mimari elemanın benzeri pek yoktur.
 |
| Seneca (Epistulae Morales, 86), büyük Scipio Africanus'un Liternum'daki evindeki küçük, karanlık hamamı tasvir eder. |
Roma Konut Mimarisi ( Hamamlar )Yazının Devamını İndirmek İsterseniz Tıklayın Alternatif Bağlantı Hotfile
Seneca (Epistulae Morales, 86), büyük Scipio Africanus'un Liternum'daki evindeki küçük, karanlık hamamı tasvir eder ve onu zamanının müsrifliğiyle karşılaştırır. Böyle bir sadelik özel konutlardaki hamamlar için bir süre geçerli olmuş olsa da, en azından M.Ö. 2. yüzyıldan başlayarak toplumun tümü için bir kamusal donatı olarak sunulan hamamlar, tasarım ve süsleme açısından görece daha gelişkindiler.
Pompei'de ikinci halk hamamı olan Forum Hamamları, M.Ö. yaklaşık 80'de inşa edilmişken, üçüncüsü olan Merkezi Hamamlar ise, volkanın patladığı sıralarda inşaat halindeydi. Buna ek olarak, bazı özel konutlarda, sahiplerinin ticari amaçla halka açtıkları hamamlar da bulunmaktaydı. Hatta hamamların imparatorluk süresince şehir yaşamında artan önemini, M.S. 3. yüzyılda, nüfusu Pompei'nin belki ancak yarısı kadar olan Timgad'da, 12 halk hamamının tespit edilmiş olmasındaki karşılıklı tezat da ortaya koymaktadır. Roma'da M.S. 4. yüzyıla ait bir şehir bina envanteri, 865 balnea -özel hamam ve 11 thermae- halk hamamı, olduğunu göstermektedir.
Hamamlar sadece zengin ve güçlüler için değil, Roma'nın tüm özgür insanlarına ücretsiz olarak açıktı ve bir mezar taşında -belki biraz da hicvederek-, ‘Sıcak hamamlar, şarap ve seks sağlığımızı bozar, fakat hayatı yaşamaya değer kılan da bunlardır’ yazıldığı gibi takdir de görmüşlerdi.
Pompei: Stabius Hamamları
Stabius Hamamları, forumun doğusunda ve şehrin içinden geçen ana kuzey-güney yoluna yakın, biçimsiz bir arsaya oturmaktaydı. En eski kısımlan, arsanın kuzeybatı köşesinde bulunan ve olasılıkla M.Ö. 4. yüzyıla tarihlenen bir dizi küçük, küvetli banyoydu [A]. Suyun derinden insan ya da hayvan kuvvetiyle birinci kattaki su deposuna çıkarıldığı caddedeki su değirmeninin yakınına yerleştirilmişlerdi ve bu, Pompei kendi su kemerine kavuşana dek hamamların tek su kaynağı olmuştu. Bu hamamların gelişimindeki en önemli aşama M.Ö. 2. yüzyılın ikinci yansında, yaklaşık olarak bazilikanın inşasıyla ayın zamanda kaydedilmişti. Palaestra'nın doğusunda, biri güneyde erkeklere, diğeri de kuzeyde kadınlara ait olmak üzere, iki yeni hamam odası dizisi inşa edilmiş, iki sıcak oda arasına, her iki grubu da ısıtan bir ocak yerleştirilmişti [B]. Yalnızca su ısıtılmıyor, zeminin altında ve duvarların içindeki borularda dolaşan hava da ısıtılıyordu. Hamama gelen birinin, elbiselerini bırakacağı apodyterium'a [c] bağlanan küçük bir giriş holünden geçmesi gerekiyordu. Buradan, ya biraz kuvvet egzersizi yapmak için palaestra'ya [D] ya da doğrudan, her biri değişik ısılardaki esas yıkanma odalarına gidebilirdi. Karanlık olsalar da bu odalar, mozaik zeminleri, duvar ve tavanlardaki sıva üstü bezemeleriyle şıktılar. Apodyterium, tepidarium [ılık oda, E] ve caldarium [sıcak oda, F] beşik tonozlu tavanlara sahipken, frigidarium [soğuk oda, G] oculus'ü' ısıyı ayarlamak için kaldırılıp indirilebilen tunç bir diskle kapalı, belki de İtalya'da sağlam kalmış en eski harç kubbeye sahipti. Vitruvius hamamlarla ilgili bölümde (5.10) bu aleti, tepidarium'un yanına yerleştirilebileceğini söylediği Laconicum, terleme odası -bir tür Türk Hamamı- için uygun bulduğunu belirtir. Bu nedenle arkeologlar, sonradan Stabius Hamamları'nın frigidarium'u haline gelen bölümün özgün işlevinin terleme odası olduğuna inanmaktadır. M.Ö. 2. yüzyıldaki bu gelişmesinin ardından, Stabius Hamamları'na başlıca tek ilave, bir natatio [yüzme havuzu, H] yerleştirmek için arazinin batısının yeniden düzenlendiği, Augustus'un hükümdarlığı sırasında yapılmıştı. Stabius Hamamları'nın düzensiz yerleşimi, eski kökenini ve uzun gelişim sürecini anımsatmaya devam etse de, Roma' da bir sonraki yüzyıl boyunca evrimleşen büyük imparatorluk hamamlarının (thermae) başlıca tüm unsurlarım içermiştir.
 |
Roma Hamamlarında ısıtmayı sağlayan hypocaust (külhan ya da cehennemlik) sisteminin kesiti |
 |
| Hamamlardaki genel tuvaletlerden (Latrina) bir görüntü. |
Roma: Caracalla Hamamları
M.S. 216'da tamamlanan Caracalla Hamamları ile bir dizi büyük halk hamamlarına da son nokta konulmuş olur. Stabius Hamamları'yla kıyaslandığında iki unsuru belirgin şekilde öne çıkmaktadır. Birincisi devasa boyutlarıdır. Ana blok Stabius Hamamları'nın tümünden yaklaşık on kat daha büyüktür ve 400 m.yi aşkın boy ve 300 m.yi aşkın eniyle yine, dört katından fazla genişliğe sahip bir çevre duvarı içinde yer almaktadır. İkincisi de gerçekte, kısa eksenin her iki yanına simetrik olarak yerleştirilmiş ve caldarium'dan, natatio'ya kadar merkezi unsurları paylaşan iki hamamın olmasıdır.
 |
| Roma: Caracalla Hamamları |
 |
| Zemin alanı neredeyse Pantheon'unki kadar genişti ve kubbesi de belirgin biçimde daha yüksekti. Tıpkı Pantheon'daki gibi, kubbe kasnağı her yerde eşit kalınlıkta değildi ve kubbe ağırlığını sekiz ayak taşıyordu. |
Bunların arasındaki oyuklardan en içteki ikisinde yer alan iki küçük kapı, tepidarium, frigidarium ve natatio'ya geçiş sağlarken, diğer yedi oyukta sıcak dalma havuzları bulunuyordu. Üstte, kubbe kasnağındaki sekiz pencere ise, içeriyi ışıkla dolduruyordu. Frigidarium, bloğun merkezine, uzun ve kısa eksenlerin kesiştiği noktaya yerleştirilmişti. Temel tasarımı -sekiz ayaktan yükselen üç çapraz tonoz- Bazilika Nova'yı anımsatmasına karşın, diğer odalarla çevrili konumu, aydınlatmanın neden yalnızca tepe pencerelerinden yapılabildiğini göstermektedir. Caldarium'da da olduğu gibi dalma havuzları, sütunlar ve sosyal ilişkiler için ayrılan büyük merkezi alanın arasına yerleştirilmişti. Ziyaretçiler, her iki yandaki perde sütunların arasından, daha aşağıdaki, loş odaları ve onların ilerisindeki iki palaestra'nın aydınlık, çatısız alanını görebiliyorlardı. Her palaestra'nın en uç kısmındaki merkezi odalarda yer alan küçük apsisler, çapraz eksen hattını vurguluyor, böylece ziyaretçilerin bu devasa komplekste eşyalarını bulmalarına yardımcı oluyordu. Her ne kadar etrafındaki yüksek duvar bir kapalılık hissi veriyorduysa da, natatio da gökyüzüne açılıyordu -Romalıların bayıldıkları çatısız odaların bir başkası. Her iki yandaki sütun perdeleri tonozlu giriş odalarına yönelirken, frigidarium'dan giriş geniş granit sütunların vurguladığı iki apsisle çevrelenmişti ve karşı duvarda daha çok bir tiyatronun sahne fonunu (scaenae frons) andıran iki katlı niş ve sütunlardan oluşmuş bir cephe bulunuyordu.
 |
| Caracalla Hamamları, Roma mimarisinin merkezi geleneğinin bir başyapıtı, yeni bir malzeme (harç) ve yeni bir yapısal ilkenin (kemer) gelişimi ile bunların birleşiminden doğan imkânlardan yararlanılmasının güzel bir yansımasıdır. |
Bloğun oturduğu devasa alan, bahçeler, yürüyüş yollan, çeşme ve heykellerle donatılmış ve çeşitli bina, mahfel ve sütun dizileriyle çevrelenmişti. Güneybatı bölümün ortasında, izleyiciler için basamaklı oturma yerleri olan bir koşu parkuru ve bunun üzerinde de doğrudan Aqua Marcia'dan gelen suyu hamamlar için toplayan bir sarnıç bulunmaktaydı. Başka bir yerde de konferans salonları ile gayrı resmi toplantılar için korunaklı yerler ve biri Yunanca'ya diğeri de Latince'ye ayrılmış iki kütüphane vardı.
 |
| Odalar keyif veren bir şekil ve boyut çeşitliliğine sahipti ve mozaik zeminleri, sütun ve duvar panellerinde renkli mermer ile granitin zengin kullanımı ve panolu tavanları ile çok iyi dekore edilmişlerdi. |
Caracalla Hamamları, Roma mimarisinin merkezi geleneğinin bir başyapıtı, yeni bir malzeme (harç) ve yeni bir yapısal ilkenin (kemer) gelişimi ile bunların birleşiminden doğan imkânlardan yararlanılmasının güzel bir yansımasıdır. Tasarımı, hem işlevsel etkinlik hem de estetik bakımdan tatminkârdır ve Pantheon'la karşılaştırıldığında, Romalı mimarların son doksan yıl içinde kaydettikleri teknik aşamayı ve sanatsal özgüveni ortaya koymaktadır. Caracalla Hamamları'nın aynı anda 1600 kişinin kullanabildiği sanılmaktadır. Ziyaretçiler, sadece merkezi blokta bile, farklı ısılarda, özenle dekore edilmiş odalar, spor mekânları ve sosyal1eşme ortamları bulma beklentisindeydiler, fakat bazen bu kamusal mekânlar için güvenilir bir su kaynağı, fırınlar, su boruları, yükseltilmiş zeminler ve sıcak havanın dolaşması için kanallar gerektiğini ve bütün bunların düzenli olarak elden geçirilmesinin şart olduğunu unutabilirlerdi. Zemin kat planının açıklığı, mimarların bu gereklilikleri ne kadar iyi anladıklarının, fakat yalnızca işlevsellikle ilgilenmediklerini göstermektedir. Odalar keyif veren bir şekil ve boyut çeşitliliğine sahipti ve mozaik zeminleri, sütun ve duvar panellerinde renkli mermer ile granitin zengin kullanımı ve panolu tavanları ile çok iyi dekore edilmişlerdi.
Roma Konut Mimarisi( ROMA’DA KEMER MİMARİSİ UYGULAMALARI )
Yazının devamını word dosyası ile indirmek isterseniz tıklayın.
Roma Konut Mimarisi( Hamamlar ) konusundan çıkıp Düşünmek ve Paylaşmak Blog Ana Sayfa'ya Dönmek İçin Tıklayın.
loading...
Yorum Bırakmak İster misiniz?