KPSS TÜRKÇE SÖZCÜKTE ANLAM (Gerçek Anlam)

SÖZCÜKTE ANLAM

GERÇEK (TEMEL) ANLAM

Bir sözcüğü duyduğunuzda veya okuduğunuzda zihninizde oluşan ilk görüntü, ilk anlam gerçek (temel) anlamdır.Bir sözcüğün sözlükteki ilk anlamıdır.Her sözcüğün mutlaka bir gerçek anlamı vardır.

Gerçek(temel) anlam ile ilgili örnek sözcükleri aşağıda inceleyelim.
Ayak » insan ve hayvanların yürümeye yarayan organı:Çocuk ayağını incitmiş

Burun » insan ve hayvanların nefes almaya ve koklamaya yarayan organı:Burnuma güzel yemek kokusu geliyor

Kanat » kuşların uçma organı:Kuşların kanatları rengarenkti.

YAN ANLAM (YAKIŞTIRMACA)

Bir sözcüğün gerçek anlamında olabilmesi için, sözcüğün cümleden bağımsız anlamı ile cümle içindeki anlamının aynı olması gerekir.Eş sesli(sesteş) sözcüklerin her iki anlamı da gerçek anlam olarak kabul edilir. .

Bana mektup yaz.


Bu yaz tatile gideceğiz.

Bir sözcüğün gerçek anlamına bağlı olarak benzetme ve yakıştırma sonucunda bir sözcüğe kazandırılan yeni anlamlara yan anlam denir.Yan anlam sözlükte 2. , 3.  anlam olarak karşımıza çıkar. Bir sözcüğün birden fazla yan anlamı olabilir. Her sözcüğün yan anlamı olmayabilir.

Göz » İçine girilen, öteberi konulan, bölümleri olan bir şeyin her bölmesi:Çantanın gözlerine kitaplarını yerleştirdi.
Ayak » Birtakım şeylerin yerden yüksekçe durmasını sağlayan destek:> İskemlenin ayağı kırık.> Bu köprünün dört ayağı var.

Burun » Bazı nesnelerin ön ve sivri bölümü :> Ayağında burnu aşınmış eski bir kundura vardı.

Kanat » Bir uçağın havada durmasını sağlayan bölüm.> Uçağın kanatları hasar gördü.

ÖSYM'nin uyguladığı sınavların hiçbirinde bugüne kadar" yan anlam" adı altında soru çıkmamıştır. Yan anlam, gerçek anlamın kapsamı içinde  değerlendirilmektedir.ÖSYM'nin soru kalıplarında" gerçek_anlamın dışındaki anlam" olarak ortak isimlendirme söz konusudur.Bir sözcüğün gerçek anlamından tamamen uzaklaşarak kazandığı yepyeni anlama denir.

MECAZ ANLAM (DEĞİŞMECE)

ÖSYM, bir sözcüğün mecazlı olup olmadığından çok, mecazlı bir sözün anlamının ne olduğunu sormaktadır.Bir sözcüğün mecaz anlam kazanması, cümle içindeki kullanımına bağlıdır. Bir sözcüğün mecaz anlamlı" olabilmesi için gerçek anlamla ilgili hiçbir anlam ilişkisinin kalmaması gerekir. Deyimlerin ve atasözlerin çoğu mecaz anlamlıdır.Genellikle mecaz anlamlı sözcükler " soyut anlamlı " olurlar. Yani beş duyu organımız ile algılanamazlar.

göz » istek, arzu:Hiçbir şeyde gözüm yok. Ayak » Görgüsüzlükleri veya bilgisizlikleri,toplum içinde aşağı durumda olan kişiler:Kibar müşteriler birer birer çekiliyor, ayak takımı her gün artıyor. burun » Kibir, büyüklenme :Burnundan yanına varılmıyor,kanatlanmak » çok sevinmek:O, Türkçe sınavından geçince kanatlandı.

 ÖRNEK SORULAR

Aşağıdaki cümlelerden hangisindeki altı çizili sözcük gerçek anlamıyla kullanılmıştır?
A) Ben rüzgarın büyüğünü severim
B) Bu kadar ağır hediyeyi alamam.

C) .Cılız kollarını boynuma sardı.
D) Derin bir uykuya dalmıştı ağaçlar.
E) Güneşi gören buz gibi eriyor zaman.
Cevap:C

I. Orası çok yüksek olduğu için çok rüzgar alır.
II. Sokaktaki sesler her türlü ikazlara rağmen kesilmiyordu.
III. İnsan yaşlanınca bu tür olayları çekemiyor artık.
IV. Memur, içeriye girer girmez seyyar satıcıya köpürdü,
V. Derin bir kuyudan serin sular çektik.
Yukarıdaki numaralandırılmış cümlelerde altı çizili sözcüklerden hangileri gerçek anlamda kullanılmıştır?

A) I ve II B) II ve III C) II ve IV D) I ve V E) II ve V
Cevap: D
Çözüm:

I. cümlede "yüksek" sözcüğü ile V. cümlede "derin" sözcüğü ilk anlamlarıyla kullanıldığı için gerçek anlamlıdırlar.

SÖZCÜKTE ANLAM