KPSS TURKCE SOZCUKTE ANLAM AKTARIMLAR

 AKTARIMLAR

 

I  AD AKTARMASI
II DEYİM AKTARMASI
III DOLAYLAMA
IV GÜZEL ADLANDIRMA
 

AD AKTARMASI (MECAZI MÜRSEL)
Benzetme amacı olmadan bir sözün başka bir söz yerine kullanılmasına ad aktarması (mecazı mürsel, düz değişmece) denir.> Benzetme amacı olmaz.Bir söz,başka bir söz yerine kullanılır. Kastetmek söz konusudur.

Kendi içinde 6'ya ayrılır bunlar:

PARÇA - BÜTÜN İLİŞKİSİ, BÜTÜN - PARÇA İLİŞKİSİ, İÇ - DIŞ İLİŞKİSİ, SANATÇI - YAZAR - ESER İLİŞKİSİ, YER - MEKAN - İNSAN,İLİŞKİSİ, YÖN-ÜLKE-BÖLGE-İNSAN İLİŞKİSİ

I-PARÇA - BÜTÜN İLİŞKİSİ

Varlığın parçası söylenip bütünü kastedilir. Dilde tasarruf ilkesi uygulanır.

Örnekler: Vapur Mersin'e yanaştı.(Mersin Limanı kastedilmektedir.)Cebini verir misin annemi arayacağım.(Cep telefonu kastedilmektedir).> Kitaplarımız birinci hamura basılmış.(Kağıt kastedilmektedir.)> ön kapı açılmıyor, arkadan ineceksiniz.(Arka kapı kastedilmektedir.)> Bu evi iki yüz bine almıştık.(Lira ya da diğer para birimi kastedilmektedir.)> Bozuğun var mı?(Madeni para kastedilmektedir.)

AKTARIMLAR

II- BÜTÜN - PARÇA İLİŞKİSİ

Varlığın bütünü söylenip parçası kastedilir.

Örnekler: Hasan amca sigarayı yaktı.(Sigaranın tamamı değil, ucu kastedilir.) ısrar etmesem çocuk. tırnağını kesmeyecek.(Tırnağın uzayan kısımları kastedilmiştir.)

III- İÇ-DIŞ İLİŞKİSİ

Varlığın içindeki söylenip dışındaki ya da dışındaki söylenip içindeki kastedilir.

Örnekler: Dün gece beş kadeh içtim.(Kadehin içindeki içecek kastedilmektedir.)> Her gün iki tabak yerim.(Tabaktaki yiyecekler kastediliyor.)> Tencere bu ateşte zor kaynar.(Tenceredeki sıvı kastediliyor.)> Ayağını çıkar da içeri gir.(Ayak sözüyle ayakkabı kastedilmektedir.)> Havalar soğuduğu için sobayı yaktık.(Sobanın içindekiler kastedilmektedir.)

IV- SANATÇI - YAZAR - ESER İLİŞKİSİ

Genellikle yazarların ve sanatçıların ismi söylenip eserleri kastedilir.

Örnekler: Ömer Seyfettin'i bir solukta okumuş.(Ömer Seyfettin'in hikayeleri kastedilmektedir.)> Kasetçalara Zeki Müren'i tak da kulağımızın pası gitsin.(Sanatçının müzik albümü kastedilmektedir.)> Biz Necip Fazıl'ı okuyarak yetiştik.(Ahmet Necip Fazıl Kısakürek'in eserleri kastediliyor)

V- YER - MEKAN - İNSAN İLİŞKİSİ

Yer ve mekân ismi söylenip o yerde yaşayan kişiler ya da o yerin yöneticileri çağrıştırılır.

Örnekler:Maç bitince bütün stadyum sokağa döküldü. (Stadyumdaki insanlar kastedilmektedir.) Ankara susuz kaldı.(Ankara halkı kastedilmektedir.) Bu konuda Ankara'nın tavrı önemlidir.(Meclis'teki siyasetçiler kastedilmektedir.) Geç kalıp evi merakta bırakma.(Ev ahalisi kastedilmektedir.) Bütün köy meydanda toplandı.(Köy halkı kastedilmektedir.)

VI- YÖN-BÖLGE-ÜLKE-İNSAN İLİŞKİSİ

Yön,bölge,ülke ismi söylenip orada yaşayan insanlar kastedilir.

Örnekler: Batı Bosna'da olanlara  duyarsız.(Avrupa kastedilmektedir.) > Marmara, yeni zamlara karşı tepkisini ortaya koydu.(Bölgede yaşayan insanlar kastedilmektedir.)

Önemli: Cümlede ad aktarmalarına başvurma anlatım bozukluğuna  yol açmaz.

ÖRNEK SORU
"Gelip geçen her yüzden gizli bir akis kalmış."

Bu cümledeki altı çizili sözde görülen anlam özelliğinin benzeri aşağıdakilerin hangisinde vardır?

A) öğrenciler kitapları zorlukla taşıyorlardı.
B) Törende bu yılın başarılı eleştirmenlerine ödülleri verildi.
C) Onun ne kurt bir politikacı olduğunu bilmeyen yoktur.
D) Düzenlenen yarışmaya ülkenin en başarılı sesleri katıldı.
E) Sert kabuklu meyveleri dişinle kırmamalısın.

çözüm:
D seçeneğinde "ses" sözcüğüyle parça- bütün ilişkisine bağlı ad aktarması yapılmıştır. Bu sözcükle "ses sanatçısı" kastedilmiştir.

Yukarıda anlatılanların uygulamalı örnek ve çözümleri aşağıda tablo olarak verilmiştir.İnceleyelim.

UYGULAMA ÖRNEKLERİ	UYGULAMA ÇÖZÜMLERİ
1- Şofben yanıyordu.	1- "Şofben" sözcüğüyle iç dış ilişkisi kurulmuştur.
2- O zamanlar bu gazetede usta kalemler vardı.	2- "Kalemler" sözüyle yazarlar kastedilmiştir.
3- Motor gece karanlığında yükünü Bartın'a boşalttı.	3- "Motor" sözüyle deniz aracı kastedilmiştir. "Bartın" sözüyle de Bartın İskelesi kastediliyor.
4- Hey mübarek! Bereket yağıyor bereket!	4- "Bereket" sözüyle yağmur kastediliyor.
5- Bahar aylarında rahmet düşmezse ürün iyi olmaz.	5- "Rahmet" sözüyle yağmur kastediliyor.
6- Davetlilere piyanosuyla önce Çaykovski sonra Mozart çaldı.	6- "Çaykovski ve Mozart'ın eserleri kastediliyor.
7- Şimdi de biraz Yunus Emre okuyalım mı?	7. Yunus Emre'nin eserleri kastediliyor.
8- pikapta Münir Nurettin dönüyordu.	8- Münir Nurettin'in taş plağı kastediliyor.
9- O, ülkemizin en güçlü raketlerinden biridir.	9- "Raket" sözüyle tenis sporcusu kastediliyor.
10- Adresi bir de şu büfeye sorsak mı?	10- -Büfe" sözcüğüyle büfe çal.şanı kastediliyor.
11- Sizin işinizi şu masa halleder beyefendi	11- "Masa" sözcüğüyle "memur, çalışan" kastediliyor.