Roma Konut Mimarisi(Podyumlu Yapılar) Roma Konut Mimarisi(TİYATRO VE AMPHİTİYATROLAR )

FORUM VE BAZİLİKALAR
Etiketler:atrium, bazilika, curia, forum, latrina, pompeium, tapınak,zeus tapınağı,poseidon tapınağı,templus in antis,peripteros tapınak,dipteros tapınak,pseudo dipteros tapınak,apollon tapınağı,tapınak planları,tapınak bölümleri,forum romanarum,traianus forumu,hadrianus forumu,augustus forumu,forum bölümleri,forum timgat,bazilika nova,basileos,forum pompei

Vitrivius forumların büyüklüğünün kent nüfusu ile uyum içerisinde ne faydalı olamayacak kadar küçük ne de bir çölü andıracak kadar büyük olmaması gerektiğini söyler. Forumu teşkil ederken genişliğinin uzunluğu üçe bölerek ikisi ile oluşturulması gerektiğini aktarır. “Gösteri alanın çevresindeki sütunlar epeyce aralıklı olmalıdır.  Sütun sıraları etrafına bankacılar yerleştirilmelidir. İkinci kata gelir getirmesi için balkonlar inşa edilmelidir. Üst kat sütunları alttakilerin ¼ ü oranında küçük olmalıdır” diyerek forumların genel yapısını aktarmaktadır. Yukarıdaki resimde Vitruius’un ilkelerine göre düzenlenmiş İ.S. 100 yılında kurulan Timgad forumunun yapısını görmekteyiz. A) Forum B) Bazilika C) Curia D) Tapınak E) Latrina F) Atrium’dur.[goinger]

İ.S. 100 yılında kurulan Timgad forumunun yapısını görmekteyiz. A) Forum B) Bazilika C) Curia D) Tapınak E) Latrina F) Atrium’dur.

[goinger]

Pompei’deki formun İ.S. 62 deki hali Vitrivius’un betimlediği ana yapıya uyar. Tasarım İ.Ö. İkinci yüzyılın sonlarına doğru oluşturulmuştu. Kuzey ucunda yüksek bir podyum üzerinde yükselen korinth düzeninde bir tapınak vardır. Konumu foruma hâkim güçlü bir görsel etki bırakmaktadır. Forumun iki yanında kapalılık hissi veren iki katlı sütun dizisi uzanmaktaydı. Bu sütunlu mekânların alt katı toskana, üst katları ise yivsiz ion sütunlarından oluşuyordu. Tüf taşından sütunların kireç taşı ile değiştirilmesine Augustus zamanında başlanmış fakat bitirilememiştir. Güney uçta şehrin idari binalarından bir grup yer almaktadır. En büyüğü olan bazilika hem ticaret merkezi, hem mahkeme binası hem de toplantı salonu olarak hizmet vermekteydi. Üçlü bina grubunun biri duovirler (baş yönetici), biri aedilesler (yardımcıları) sonuncusu ise şehir meclisi curia’nın toplanması içindi. Güneydoğu köşede üstü açık etrafı kapalı oylama yeri (comitium) olarak tanınan aslında mahkeme binası olması gereken bir bina vardır. Batı kanadın çoğu Apollon tapınağını çevreleyen duvar tarafından sınırlandırılmıştı. Bunun kuzeyinde sebze ya da hububat pazarı vardı. Kuzey batı uçta da latrina yer alıyordu. Doğu kanadındaki iki büyük bina Et ve Balık pazarı ile Giyim İşçileri Merkezi idi. Bunların arasında Lares ve Vespasianus tapınakları vardır.

Pompei’deki formun İ.S. 62 deki hali Vitrivius’un betimlediği ana yapıya uyar. Tasarım İ.Ö. İkinci yüzyılın sonlarına doğru oluşturulmuştu.

Bassel yakınındaki, Ren nehrine tepeden bakan, Augustus forumu şehrin İ.Ö. 43’te kuruluşundan 200 yıl sonra sabit şeklini almıştı. Burada forum cardo maksimus tarafından ikiye bölünmüştü. En uçta bazilikaya bakan bir tapınak vardı. Alanın tümü sütunlarla çevrili idi. Şehir büyüdükçe formun yapısı da değişmiş, aktörler ve gladyatörler için konaklama yerleri, değişik gıda maddeleri ve özellikle kasaplık için ayrı Pazaryerleri kurulmuştu.

Bassel yakınındaki, Ren nehrine tepeden bakan, Augustus forumu şehrin İ.Ö. 43’te kuruluşundan 200 yıl sonra sabit şeklini almıştı.

Forum Romanum’un kuzeyinde bir alan da İ.Ö. 50 ile İ.S. 120 yılları arasında beş yeni forum inşa edilmişti. M.S. 2. yüzyılda tamamlanmış olan Augustus forumu aslında büyük bir tapınak alanıydı. Foruma güney batıdan uzun eksenin tam karşısındaki bir kapıdan giriliyordu. Yüksek bir kaide üzerinde Mars Ultor tapınağı yer almakta idi. Avlunun her iki yanında yüksek bir sütun dizisi yer almaktaydı. Tapınağa çıkan basamakların en üst hizasına çekilen bir hat üzerinde iki yanda yarım daire biçimli oluşturulmuş oyuklar çapraz bir eksen oluşturmakta idi. Tapınağın arkasındaki duvar 35 metre yüksekliğinde ateşe dayanıklı Gabii taşlarından inşa edilmişti. Forum sütunlarında Akdeniz civarında çeşitli yerlerden getirilmiş renkli mermerler kullanılmıştı. Forum uzun eksende tam bir simetri içinde idi. Uzun ve kısa eksenin kesişim noktasında Augustus’un heykeli bulunuyordu.[goinger]

Forum Romanum’un kuzeyinde bir alan da İ.Ö. 50 ile İ.S. 120 yılları arasında beş yeni forum inşa edilmişti. M.S. 2. yüzyılda tamamlanmış olan Augustus forumu aslında büyük bir tapınak alanıydı.

Severus dönemine ait Lepcis Forumu asimetrik bir yamuk çevre duvarı içine yerleştirilmiş dörtgen planlı avlu etrafını çeviren sütunlu galerilerden oluşmaktaydı. Kısa uzun kenar üzerinde kapıları dışarı caddeye açılan bir dizi dükkân vardır. Batı kısa uçta yer alan tapınağın merkezi ekseninin tam karşısında içinde nişler açılmış yarım daire şekilli bir yapı vardır. Bu yapının her iki yanındaki alanlar resmi binalara ayrılmıştı. Tapınak yüksek podyum üzerinde durmaktadır. Doğu kısa kenarda foruma yapışık bazilika yer alır. İki kısa ucun merkezinde iki apsis ve yanlarında küçük dikdörtgen ikişer oda yer alır. Apsislerin dış kenarlarından itibaren uzun kenarlar boyunca alanı üçe ayıran iki sıra sütun dizisi vardır. Apsislere açılmış nişlerin köşelerdekilerin arasına açılmış iki kapı ile arkadaki küçük odaya ve ikinci kata ulaşan merdivenlere geçilmekteydi. Bazilikanın doğu uzun kenarı boyunca dışta bir sıra sütun ve kısa kenarlarında birer, uzun kenarda üç kapı yer alan dar koridor bulunmaktaydı.

Severus dönemine ait Lepcis Forumu asimetrik bir yamuk çevre duvarı içine yerleştirilmiş dörtgen planlı avlu etrafını çeviren sütunlu galerilerden oluşmaktaydı.

M.Ö. 184’te Porcia Bazilikası, Romanın ana forumuna inşa edilmiş, kısa süre sonra da bu yeni bina türünün iki örneği daha yapılmıştı. Aynı yüzyılın sonlarına doğru Pompei forumunun güneybatı köşesine Pompei Bazilikası inşa edilmiştir. Sundurmalı sütunlu giriş saçağı, binanın foruma bakan ön cephesini oluşturur. Üçü ion sütunları arasına ikisi de bunların her iki yanına yerleştirilmiş beş kapı ile binaya girilir. İçeride 12 x 4 şeklinde düzenlenmiş 28 devasa sütunlu bir peristyl, merkezi sahanlığı yan sahanlıklardan ayırır ve çatının ahşap iskeletini taşır. Yan duvarlarda sütunların karşılarına gelecek şekilde sahanlıkların üstündeki galeriyi taşımaya yarayan gömme ion sütunları yerleştirilmiştir. Bunların arasındaki duvar sıvanarak mermer taklidi şeklinde boyanmıştır. İçerdeki sütunların düzeni tartışmalıdır. İon ya da korinth olabilir. Yan sütun düzenleri ion olması olasılığını kuvvetlendirir. Binanın batı ucunda, iki yanında dikdörtgen nişler bulunan iki katlı bir mahkeme kürsüsü arka duvardan öne doğru çıkar. İç sütunlar yaklaşık 13 metre orta sahan açıklığı ise 14 metre idi.

M.Ö. 184’te Porcia Bazilikası, Romanın ana forumuna inşa edilmiş, kısa süre sonra da bu yeni bina türünün iki örneği daha yapılmıştı.

Sütunlar arasındaki esas çatı 120 ayak uzunluğunda 60 ayak genişliğindedir. Sütun yükseklikleri başlıklar dâhil 50 ayak, kalınlıkları ise beş ayaktır. Kirişi taşıyan 20 ayak yüksekliğinde, 2 ½ ayak genişliğinde ve 1 ½ ayak kalınlığında plasterler vardır. Bunların üzerinde 18 ayak yüksekliğinde 2 ayak genişliğinde ve 1 ayak kalınlıkta başka plasterler vardır. Bunlar ana hatılı destekleyen kirişleri ve çatıdan daha aşağıda bulunan neflerin çatısını taşırlar. Plasterlerle sütunlar tarafından desteklenen kirişlerin aralarındaki boşluklar pencerelere ayrılmıştır. Sütunlar sağ ve sol köşe sütunlarıyla birlikte ana çatı genişliğinin her iki kenarında 4, aynı köşe sütunları ile birlikte forum tarafındaki uzun kenarda 8, diğer tarafta ise 6’dır. Bunun nedeni bazilikanın kenar duvarının ortasına inşa edilen, formun ortasıyla Jüpiter tapınağına bakan Augustus tapınağının pronaosunun görüntüsünün engellenmesini ortadan kaldırmak amacıyla o kenarda ortada bulunan iki sütunun atlanmasıdır. Önceki tapınakta yer alan yargı yeri geniş kavisli bir yarım dairedir. Bu yarım dairenin açık tarafı cephe boyunca 46 ayaktır; derinliği ise yargıçların ve önünde duranların iş adamlarını rahatsız etmemesi için 15 ayaktır. Sütunların üzerine birbirine tutturulmuş iki ayaklık üç tane keresteden oluşan baştabanlar yerleştirilir. Bunlar içteki üçüncü sütundan itibaren başlayarak pronaostan çıkıntı yapan yarım dairenin sağına ve soluna değen antelere dönerler.
Pompei bazilikası forumun sonuna konumlandırılmıştı fakat uzun kenarları foruma bakan bazilikalarda yaygındı. Bazilika formun diğer ucundaki tapınağın karşısına yerleştirilmişti. Forumun bir ucunu tamamen kaplamaktaydı. Bu durumda bazilikanın konumu lejyon birliği karargâhlarından biriyle paralel hale gelir. Bu tarzın en görkemli örneği Roma’da Traianus’un Forum’undaki Bazilika Ulpia’dır. Bu yapı yaklaşık yüz sene sonra Septimius Severus’un Lepcis Magna’daki forumunun bir ucuna yaptırdığı bazilikaya örnek oluştururken diğer yandan Hıristiyan Roma’nın erken dönem bazilika kiliseleri içinde model teşkil etmiştir.

Bu tarzın en görkemli örneği Roma’da Traianus’un Forum’undaki Bazilika Ulpia’dır. Bu yapı yaklaşık yüz sene sonra Septimius Severus’un Lepcis Magna’daki forumunun bir ucuna yaptırdığı bazilikaya örnek oluştururken diğer yandan Hıristiyan Roma’nın erken dönem bazilika kiliseleri içinde model teşkil etmiştir.

Bazilika Ulpia boyut ve zengin süslemeleri ile etkileyici olmasına karşın, kesme taştan yapılmış kolon kiriş ilkesinde dayalı geleneksel bir bina idi. Haç tonozun imkânlarını ortaya çıkaran ilk bazilika, antik Roma’nın son yapılarından biri olan ve yapımına M.S. 307’de Maksimianus tarafından başlanan, bazı değişikliklerle rakibi ve halefi Konstantinus I tarafından bitirilen Bazilika Nova idi. Forum Romanum’daki kutsal yol boyunca yükselmekte idi. Kuzeydoğu sahanlığının masif tonozları alana hâkim bir şekilde hala ayaktadır. Kanatlarında yan sahanlıkların yer aldığı merkezi sahanlıktan oluşan zemin kat planı önceki bazilikalardan pek farklı değildir. Orta sahanlık devasa korinth sütunlarının pervazlarından yükselen haç tonozlarla örtülü üç açıklıktan oluşur. Sahanlık yan duvarlar ile iki uçtaki duvarlarda tonozların kesişim çizgileri arasındaki boşluklarda yer alan yarım daire biçimli pencerelerle aydınlatılıyordu. Her biri ana eksene çaprazlama bağlı üç beşik tonozdan oluşan yan sahanlıklar tarafından payandalanmıştı.

Haç tonozun imkânlarını ortaya çıkaran ilk bazilika, antik Roma’nın son yapılarından biri olan ve yapımına M.S. 307’de Maksimianus tarafından başlanan, bazı değişikliklerle rakibi ve halefi Konstantinus I tarafından bitirilen Bazilika Nova idi.[goinger]

Sütunların üzerine birbirine tutturulmuş iki ayaklık üç tane keresteden oluşan baştabanlar yerleştirilir. Bunlar içteki üçüncü sütundan itibaren başlayarak pronaostan çıkıntı yapan yarım dairenin sağına ve soluna değen antelere dönerler.

Özgün plana göre giriş güneydoğu uçtandı ve doğrusal vurgu Maksimianus’un diğer uçtaki tonozlu bir apsise yerleştirilmiş büyük heykeli ile güçlendirilmişti. Konstantinus ana girişi güneybatı cephenin tam ortasına yerleştirerek ve karşısındaki merkezi tonoza da kendi heykeli için bir apsis ekleyerek binanın oluşturduğu etkiyi değiştirmişti. Binanın içi zemindeki desenli mermer dilimleri, duvarların alt kısmındaki renkli mermer kaplama ile üst kısımlarındaki sıva ve hem orta hem de yan sahanlıkların tonozlarına yapılmış derin panolarla zengin bir biçimde bezenmişti. Binanın boyutları yanında tüm bunlar ikinci planda kalmaktadır. Orta sahanlık tek başına 80 x 25 m.’lik bir alanı kaplar ve yüksekliği tonozun tepesinde 35 m.’ye ulaşır. Bu ancak haç tonoz uygulamasında kazanılmış beceri ile mümkün olabilmiştir.

Orta sahanlık tek başına 80 x 25 m.’lik bir alanı kaplar ve yüksekliği tonozun tepesinde 35 m.’ye ulaşır. Bu ancak haç tonoz uygulamasında kazanılmış beceri ile mümkün olabilmiştir

[goinger]

Roma Konut Mimarisi(Podyumlu Yapılar) Roma Konut Mimarisi(TİYATRO VE AMPHİTİYATROLAR )

Yazının devamını word dosyası ile indirmek isterseniz tıklayın.

Roma Konut Mimarisi(FORUM VE BAZİLİKALAR)yazısından çıkıp Düşünmek ve Paylaşmak Blog Ana Sayfasına ulaşmak için tıklayın