Roma Konut Mimarisi(Vitrivius’a Göre Ev Planlaması)

Roma Konut Mimarisi(Vitrivius’a Göre Ev Planlaması) 

Bu paylaşımım bölümler halinde yapılmıştır. Mimarlık Hakkında On Kitap (De architectura libri decem) sizin için ulaşılabilir hale getirilmiştir. Umarım işinize yarar....

Mimarlık Hakkında On Kitap (De architectura libri decem) ile bilinir

Marcus Vitruvius Pollio (d. M.Ö. 80-70, ö. M.Ö. 15 sonra), Romalı yazar, mimar ve mühendis. Mimarlık Hakkında On Kitap (De architectura libri decem) ile bilinir.MÖ 1. yy.'da yaşamiş olan Roma'lı mimar Vitruvius "De Architectura" adlı kitabında başarılı bir mimarlık için "Utilitas, Firmitas, Venustas" (kullanışlılık, sağlamlık, güzellik) etmenlerinin gerekli olduğunu ileri sürmüştür. Rönesans' ta bu tanım, "Comodita, perpetuita, bellezza" (kullanışlılık,süreklilik- kalıcılık, güzellik) olarak benimsenmiştir. 1581'de bir İngiliz yazarı mimarlığı "yapı bilimi" olarak tanımlarken 19.yy'da İngiliz eleştirmen John Ruskin mimarlığın "yapılara uygulanan süslemeden başka bir şey olmadığı" nı ileri sürüyordu. Amatör bir eleştirici olan Sir Henri Watton "The Elements of Architecture" (1624) adlı kitabında mimarlığın üç koşula ( kullanılışlılık, sağlamlık, güzellik) yanıt vermesi gerektiğini belirtir. F.L.Wright'a göre de "mimarlık biçim haline gelmiş yaşamdır."

Vitrivius’a Göre Ev Planlaması1. Yapılarına göre adlandırılan beş farklı cavaedium biçemi vardır: Toskana, Korint, tetrastyl, displuviate ve testudinate. Toskana biçeminde, atriumun açıklığını geçen ana tavan kirişlerinin üzerinde ikincil kirişler vardır; çatı olukları duvarların köşelerinden kirişlerin oluşturduğu köşelere içeri doğru eğimlenir; böylece yağmur suları, kirişlerden aşağı ortadaki çatı açıklığına (compluvium) dökülür. Korint'te, kirişlerle çatı açıklığı aynı ilkelerle inşa edilirler; fakat ana kirişler yan duvarlardan çıkarak çepeçevre sütunlar üzerinde desteklenirler. Tetrastylde ana kirişler köşelerde sütunlarla desteklenir; bu düzenleme kirişlerin yükünü hafifletir ve güçlendirir; çünkü büyük bir açıklığı geçmeleri gerekmediği gibi ikincil kirişlerin yükünü de taşımazlar.

2. Displuviate'de, dışa doğru eğimli, çatıyı taşıyan ve yağmur suyunu akıtan kirişler vardır. Bu biçem özellikle kışlık konutlar için uygundur; çünkü yüksek olan çatı-açıklığı yemek odalarının ışığını engellemez. Ancak, bakımı zordur; çünkü çepeçevre duvarlardan damlayan suyu tutmak için yapılan borular, kanallardan aşağıya akan suyu aktığı hızda alacak kapasitede olmadıklarından dolup taşarlar ve bu biçemdeki evlerin ahşap kısımlarını ve duvarlarını bozarlar. Testudinate, açıklığın büyük olmadığı ve üst katlarda büyük odaların bulunduğu durumlarda kullanılır.

3. Atriumlar genişlik ve uzunluklarına göre üç sınıfa ayrılırlar. Birincisi, uzunluğu beş kısma bölerek bunların üçünü genişliğe; ikincisi, uzunluğu üçe bölerek iki kısmını genişliğe vererek yapılır; üçüncüsünde ise, genişliği kullanarak eşit kenarlı bir kare oluşturulur ve içerisinde köşeden köşeye bir çizgi çizilerek atriumun uzunluğu bununla belirlenir.

4. Yükseklikleri, kirişlere kadar genişliklerinin dörtte biri oranında daha az olmalı geriye kalanı ise tavan ve kirişlerin üzerindeki çatıya ayrılmış oranı oluşturmalıdır. Atrium, otuzla kırkayak arası uzunlukta olduğunda, sol ve sağdaki kanatların (alae) genişliği, uzunluğun üçte biri kadar olmalıdır. Atrium kırkla elli ayak arasında ise, uzunluğu üç buçuğa bölerek kanatları(alae) belirleyiniz. Elli ile altmış ayak arası uzunlukta ise kanatlara bu uzunluğun dörtte birini ayırınız. Altmış ayakla seksen ayak arasında uzunluğu dört buçuğa bölerek sonucu kanatların genişliğine uygulayınız. Seksenle yüz ayak arasında, uzunluğun beşe bölünmesi kanatlar için uygun olan genişliği verecektir. Lento kirişleri, kanatların yüksekliğinin genişliğine eşit olacağı bir yükseklikte yerleştirilmelidir.

Vitrivius’a Göre Ev Planlaması

5. Tablinum, atrium yirmi ayak genişliğinde olduğunda, bu genişliğin üçte ikisini almalıdır. Otuzla kırkayak arasında ise, atrium genişliğinin yarısı tablinuma ayrılmalıdır. Atrium kırkla altmış ayak arasında olduğunda, genişliği beş kısma bölerek bunların ikisini tablinuma ayırınız. Daha ufak atriumlarda, bakışım oranları büyüklerdekiyle aynı olamaz. Çünkü eğer küçük atriumlarda, büyüklere ait oranları kullanırsak, hem tablinum, hem de kanatlar kullanışsız olacaktır; diğer yandan, büyüklerde küçüklerin oranlarını kullandığımız zaman, sözü geçen odalar olağanüstü büyük bir hale gelecektir. Bu nedenle, hem kullanımı hem de güzelliği gözeterek, oranlarını ölçeklerine göre anlatmayı uygun gördüm.

6. Tablinum'un lento yüksekliği genişliğinin sekizde birinden daha fazla olmalıdır. Tavanın yüksekliği ise bunu, genişliğin üçte biri oranında geçmelidir. Girişler (fauces), küçük atriumlarda tablinum genişliğinin üçte ikisi, büyüklerde ise yarısı kadar olmalıdır. Ataların büstleri, süslemeleri ile birlikte kanat (ala) genişliğine uygun bir yükseklikte yerleştirilmelidir. Kapıların yükseklik ve genişliklerinin oranları, dördüncü kitapta kapılar için verilen bakışım kurallarına göre ve Dor düzeninde iseler Dor tarzında, İon düzeninde olanlar ise İon tarzında yapılmalıdır. Çatı açıklığında, uzunluğu atriumun uzunluğu ile orantılı, genişliği ise atriumun genişliğinin üçte biri veya dörtte birinden az olmayan bir boşluk bırakılmalıdır.

7. Karşıda bulunan peristyller, derinliklerinin üçte biri oranında daha uzun olmalı, sütunlarının yüksekliği de revakların genişliğinde olmalıdır. Peristyllerin sütun aralıkları, sütun kalınlığının üç katından az, dört katından fazla olmamalıdır. Sütunlar Dor biçeminde yapılacaksa, dördüncü kitapta Dor düzeni için verdiğim modülleri alarak, onları bu modüllere ve üçüz yivlerin şemasına göre düzenleyiniz.

8. Yemek odalarının uzunluğu, genişliklerinin iki katı olmalıdır. Dikdörtgen şeklindeki odaların yüksekliği, uzunluk ve genişlik ölçülerini toplayıp sonucun yarısını alarak hesaplanmalıdır. Fakat ekoylum (eksedra) ve oecus'larda yükseklik, genişliğin bir buçuk katına kadar çıkartılabilir. Resim galerileri ekoylumlar gibi geniş ölçülerde yapılmalıdır. Korint ve Tetrastyl oecus'ların yanında Mısır tipi olarak adlandırılanların genişlik ve uzunluğundaki bakışım oranları, yukarıda anlatılan yemek odaları gibi olmalı fakat içlerinde sütunlar bulunduğundan, ölçüleri daha geniş tutulmalıdır.

9. Korint ve Mısır tipi oecus'ların farkları aşağıdakiler olacaktır: Korint olanların, bir kaide veya zemin üzerinde oturan, üzerlerinde baştabanları bulunan ve koronaları ahşap veya stükkodan yapılan tek kat sütun dizileri vardır. Mısır tiplerinde ise sütunların üzerinde baştabanlar yer alır; bunlardan duvarlara uzanan döşeme kirişleri yerleştirilir; üst kattaki zemin açık havada yürüyüş olanağı sağlar. Sonra, baştabanların ve dikey olarak alt sütun dizisi üzerine alt sütunlardan dörtte bir oranında daha küçük sütunlar yerleştirilmelidir. Bunların baştabanları ve süslemeleri üzerinde de süslü tavanlar yer alırken üst sütunların aralarına pencereler yerleştirilir. Bu yüzden, Mısır tipleri Korint yemek odalarından çok, açıkça bazilikalara benzerler.

10. İtalya'da yaygın olmadıkları halde, Yunanlıların Kyzikos tipi olarak adlandırdıkları oecus'lar da vardır. Bunlar kuzeye yönlendirilerek yapılırlar ve genellikle bahçe manzaraları ve ortada çift kanatlı kapıları vardır. O kadar uzun ve geniştirler ki, içlerine, birbirleriyle karşılıklı ve aralarında bol geçiş yeri bulunan iki yemek minderi rahatlıkla sığabilir. Solda ve sağda katlanır kapılar gibi açılan pencereler, yemek minderlerinden bakıldığında dışarıdaki bahçenin görülmesini sağlarlar. Bu tür odaların yüksekliği genişliklerinin bir buçuk katıdır.

11. Konumdan kaynaklanan sınırlamalar olmadığı sürece yukarıda sözü geçen tüm bakışımlı ilişkiler, bu tür yapılarda uygulanmalıdır. Pencereler, yüksek duvarların karanlığında kalmadıkları zaman, kolaylıkla düzenlenebilirler; ancak sıkışık uzamlarda veya elde olmayan başka engeller bulunduğunda bakışım ilişkilerinde azaltma veya eklemeler yapmak gerekebilir; ancak bunlar, sonucun gerçek bakışım oranları uygulandığında ulaşılan güzellikten farklı olmaması için akıllıca ve duyarlı bir şekilde yapılmalıdır.

A: Atrium, Al: Alae “Kanatlar", C: Cubiculum ”Küçük odalar”, Cu: Culina “Mutfak”, E: Exedra “Bahçe Odası”, P: Peristylium “Sütunlu bahçe”, T: Taberna “Dükkan”, Ta: Tablinum “Çalışma Odası”, Tri: Ttriclinium “Yemek Odası”, V: Vestibulum “Giriş salonu”

A: Atrium, Al: Alae “Kanatlar", C: Cubiculum ”Küçük odalar”, Cu: Culina “Mutfak”, E: Exedra “Bahçe Odası”, P: Peristylium “Sütunlu bahçe”, T: Taberna “Dükkan”, Ta: Tablinum “Çalışma Odası”, Tri: Triclinium “Yemek Odası”, V: Vestibulum “Giriş salonu”

ÇİFTLİK EVİ -VILLA RUSTICA

1. Yöreyi önce sağlık açısından, birinci kitabımda kentlerin kurulması üzerine yazdıklarım doğrultusunda inceledikten sonra çiftlik evlerinizin konumunu belirleyiniz. Ölçüleri, çiftliğin boyutlarına ve ürünün miktarına bağlı olmalıdır. Avluları ve bunların ölçüleri, orada kalmaları gereken sığır ve öküz çiftlerinin sayısına göre belirlenmelidir. Mutfak, avlunun en sıcak yerinde olmalı, öküzlerin ahırları da, yemlikleri mutfağın ateşine ve gökyüzünün doğu kısmına bakacak şekilde, yanında yer almalıdır; bunun nedeni, ateş ve ışığa bakan öküzlerin postlarının sertleşmemesidir. Gökyüzünün bölgelerinden haberdar olmayan cahil köylüler bile öküzlerin yalnızca güneşin doğduğu yöne bakmaları gerektiğini belirler.

2. Ahırlar, on ayaktan az, on beş ayaktan geniş olmamalı, uzunlukları da her boyunduruk için yedi ayaktan az olmamalıdır. Banyo odaları da mutfağın yanında yer almalıdır; çünkü kırsal yörede bu konumdaki bir banyoyu hazırlamak uzun bir süre almayacaktır. Yağ çıkarma odası da mutfağın yanında olmalıdır; böylelikle, zeytinin meyvesini işlemek kolay olacaktır. Yanında, pencereleri kuzeyden ışık alan şarap odası yer almalıdır. Güneşin ısıtabileceği başka herhangi bir yöne bakan bir odada ısı, şarabı etkileyerek gücünü azaltacaktır.

3. Yağ odası, ışığını güneyden ve sıcak kısımlardan alacak şekilde konumlandırılmalıdır; çünkü yağ fazla soğumamalı, az bir ısıda sıvı halde tutulmalıdır. Boyut olarak bu odalar, ürünü ve her biri yüz yirmi galon alan ve dört ayak çapında yer kaplayan gerekli sayıda küpü barındıracak büyüklükte yapılmalıdır. Yağ çıkarma odası, basınç, sıkıştırıcı vidalar kullanmadan manivelalar ve bir kolla sağlandığı takdirde manivelacıya yeterli yer bulunması için kırkayak uzunluğundan az olmamalıdır. Genişliği de, iş başında olanların çevirme işini kolaylıkla yapabilmeleri için on altı ayaktan az olmamalıdır. İki pres gerekiyorsa, genişliğe yirmi dört ayak ayırınız.

4. Koyun ve keçi ağılları, her hayvan için dört buçuk ayaktan az, altı ayaktan fazla olmayacak büyüklükte yapılmalıdır. Tahıl odaları, yüksek bir yerde kuzey veya kuzeydoğuya bakmalıdır. Böylelikle, tahıl çabuk ısınmayıp rüzgârla soğuk kalacağından uzun bir süre dayanacaktır. Diğer cepheler, mısır kurdu ve tahılı bozan diğer haşaratı üretecektir. Ahır için çiftlik evinin en sıcak fakat mutfak ateşinden uzak bir yeri, ayrılmalıdır; çünkü yük hayvanları ateşin çok yakınında olduklarında postları sertleşir.

5. Ayrıca, yemlikleri de mutfaktan ayrı ve açıkta, doğuya doğru yapmanın faydaları vardır; erken kış sabahlarıyla açık havalarda, öküzler yemliğe götürüldüklerinde, yemlerini güneş ışığında yerlerken postları parlar. Tahıl, saman ve kılçıksız buğday depoları gibi fırınlar da, yangın tehlikesinden daha iyi korunmak için, çiftlik evinden ayrı yapılmalıdır. Çiftlik evlerinin daha zarif olmaları arzulanırsa, kullanımlarını engelleyecek hiçbir öğe bulunmadığı takdirde yukarıda kent konutları için verilen bakışım ilkeleri uygulanabilir.

6. Bütün binaların iyi ışık almalarına dikkat etmeliyiz; ancak bu, komşu duvarlarının engellemediği kır konutlarında kesinlikle daha kolaydır; kentlerde ise yüksek ortak duvarlar veya sınırlı uzam ışığı engelleyerek karanlığa neden olur. Bu yüzden, şu sınamayı yapmalıyız. Işığın gelmesi gereken tarafta, ışığı engeller görünen duvarın üzerinden, ışığın gelmesi gereken noktaya bir çizgi çekiniz; bu çizginin üzerine bakıldığında gökyüzü fazlaca görünüyorsa, bu durumda ışık için bir engel yoktur.

7. Fakat arada, kirişler, lentolar veya üst katlar varsa, açıklığı yükselterek ışığın bu yolla girmesini sağlayınız. Genel bir kural olarak, her tarafta gökyüzünün açıkça görülebileceği ve binalarımıza aydınlık verecek pencere açıklıkları düzenlemeliyiz. Pencereler yalnızca yemek odalarında ve genel kullanıma ayrılmış odalarda değil, düz veya eğimli geçitlerle merdivenlerde de gereklidir; çünkü yük taşıyan insanlar, bu gibi yerlerde sıklıkla karşılaşırlar ve birbirlerine çarparlar.

A. Avlu. B. Mutfak. C-F. Hamamlar. H. Ahır. J. Araç odası. K,L,V,W. Yatak odaları. N. Yemek odası. M. Ön oda. O. Fırın. P. İki şarap presinin bulunduğu oda. Q.X. Koridor. R. Şarap mayalanma avlusu. S. Ambar. T. Harman yeri. Y. Yağ presinin bulunduğu oda.Rustica Villasının Planı

BOSCOREALE

A. Avlu. B. Mutfak. C-F. Hamamlar. H. Ahır. J. Araç odası. K,L,V,W. Yatak odaları. N. Yemek odası. M. Ön oda. O. Fırın. P. İki şarap presinin bulunduğu oda. Q.X. Koridor. R. Şarap mayalanma avlusu. S. Ambar. T. Harman yeri. Y. Yağ presinin bulunduğu oda.

Kaynaklar

• Akurgal 1988 E. Akurgal, Anadolu Uygarlıkları, İstanbul: Net Yayınları.

• Akurgal 1998 E. Akurgal, Anadolu Kültür Tarihi, Ankara: Tübitak Yayınları.

• Bieber 1961 M. Bieber, The History of the Greek and Roman Theatre, İkinci baskı, Princeton: Princeton Hall.

• Boetheius ve Ward-Perkins 1970 A. Boetheius ve J.B. Ward-Perkins, Etruscan and Roman Architecture, Middlesex-Maryland: Penguin Books.

• Ferraro 1990 D.d.B. Ferraro, Batı Anadolu’nun Eskiçağ Tiyatroları, Çeviren: E. Özbayoğlu, Ankara: İtalyan Kültür Heyeti Arkeoloji Araştırmaları Bölümü.

• Robertson 1992 D.S. Robertson, Greek and Roman Architecture, Üçüncü baskı, Cambridge: Cambridge University Press.

• Thorpe 2002 M. Thorpe, Roma Mimarlığı, Çeviren: R. Akbulut, İstanbul: Homer Kitabevi.

• Wheeler 2004 M. Wheeler, Roma Sanatı ve Mimarlığı, Çeviren: Z.K. Erdem, İstanbul: Homer Kitabevi.

• Wycherley 1992 R.E. Wycherley, Antik Çağda Kentler Nasıl Kuruldu?, Üçüncü baskı, Çeviren: N. Başgelen, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları

Roma Konut Mimarisi( Hamamlar ) 

Roma Konut Mimarisi( Özel Konutlar )

Roma Konut Mimarisi(Vitrivius’a Göre Ev Planlaması) 

Roma Konut Mimarisi(Vitrivius’a Göre Ev Planlaması) konusundan çıkıp Düşünmek ve Paylaşmak Blog Ana Sayfa'ya Dönmek İçin Tıklayın.