MEVLANA'DA AŞK SÜRÜYOR...
MEVLANA HAKKINDA Kİ YAZI DİZİSİNİN ÜÇÜNCÜ KISMI:
Mevlânâ’da aşk sürüyorDivan ı Kebir, gerçekten bir aşkname ve feryatnamedir. Yüce Mevlânâ gazellerinde takma ad olarak Şems, Şemseddin’i kullandı. Her gazelinde o sevgilinin adını bir kez daha yinelemiş oldu Mevlânâ. Şems’le coşmuş, Selâhaddin’le durulmuş, Hüsamettin Çelebi ile en olgun, verimli dönemine girmişti. Hünkâr, aradığı vefayı bulmuştu onlarda.
MEVLÂNÂLAR" diyoruz. Mevlânâ sözü, aslında
“Büyüğümüz”, “Efendimiz” anlamlarında kullanılır. Mevlânâ Celâleddin-i
Rûmi'nin babası bir Mevlânâ'dır. Adı Horasan'ı sarmış, Konya'ya varıncaya kadar
uğrak yaptıkları Erzincan, Larende'de derhal göstermiş ve onu Konya'ya, sevgi mektuplarıyla
çağıran Selçuklu hükumdarı Sultan Alâeddin'in
gözünde de Mevlana, kalmıştır. Yol boyunca Mevlânâ Celâleddin evlenmiş çocukları
olmuş, babasının posta geçip Horasan'da olduğu gibi, yediden yetmişe Konya’lının
sevgisi içinde yûceldiğini görmüştür. İki yıl sonra da rahmete kavuşmuştur.
MEVLÂNÂ,
BABASININ POSTUNDA
Mevlânâ Celâleddin-i Rûmi, babası yaşarken Konya'da
derin hayranlık uyandırmış, Selçuklu sarayında itibar görmüş, halk tarafından sevilmişti.
Babasının yerini rahatça doldurdu ve halk, vaazlarına koşmaya başladı.
Kendisinden rahatsız olan, sadece bilgice kıt bazı vâizler, dar kafalı bazı
imamlardı. Mevlana'nın babasına bağlı bütün müritler, onu hemen pir olarak
tanıdılar. Mevlana Celaleddin, kısa bürede Doğu ve Batı'nın piri, en yücesi
olarak tanındı. Babasının ölümünden bir yıl sonra, bu haberden üzülen Seyyid
Burhaneddin Muhakkik, Kayseri’den Konya’ya gelir. "Bilginler Sultanı'ndan
anı olarak kalan sevgili Mevlana'ya, tam dokuz yıl sahip olduğu bütün bilgileri
sunar. Tekrar Kayseri’ye döner, ve orada ölüm haberi duyulur. Yüce Mevlana hemen Kayseri’ye gider, yaşamı boyunca onu
unutmaz. Hemen bütün eserlerinde Muhakkik‘i anar. Tirmizli büyük bilgin,
Konya’dayken Mevlana’yı; Halep’e, Şam'a yollamış, Mevlana, oradaki büyük medreselerde,
kendisine yeni ufuklar açan bilgileri edinerek Konya'ya dönmüştü.
TEBRİZLİ ŞEMS, KONYA'DA
1244 yılı 21 Ekim’lnde Konya'ya, Tebrizli
Şemseddin Muhammed gelip ve Mevlana ile buluşmuştur. Mevlana, yolda rastgeldiği
Şems’in Şam çarşısında "Ey, dünya ve mana Aleminin Padişahı! Beni
bul" diyen ve sonra da Kalabalığa karışan kimse olduğunu o anda
anlayamamıştır bile. Mevlânâ'yı, yol ortasında durduran Şems, haykırmıştı.
“Hazreti Muhammed mi, [1]Bistamlı
Beyazıt mı büyük?" sorusuna Mevlânâ'nın verdiği yanıt, Bistamlı Beyazıt'ı
çok yücelten, neredeyse kıl payı Hazreti Muhammed'i, onun üstüne çıkaran bir
yanıt olunca, Şems, "Allah" diye kendini yere atmıştı (*). Mevlânâ,
Şems'le birlikte bugünkü türbesinin bulunduğu tekkesine gelir ve önce ailesinin,
sonra da müritlerinin ve şeyhlerinin şaşkınlıkları içinde haykırıp
inleyerek dönmeye, semâ yapmaya başlar.
Şems döner, döner. Kudüm've ney sesleri arasında Kendilerini kaybetmiş olarak
dönerler. Bu sırada Mevlana, Şems’i evlatlığı ile de evlendirilir.
KONYA KALDIRAMAZ
Bu iki yaşlı insanın, birbirlerinde bulduktan
Tanrısal aşk ve sevda kaynağı içinde coşması, Mevlanâ'nın, tekkedeki derslerini
yüzüstü bırakması, halkın sorularına yanıt vermeyi bir yana bırakması,
müritlerin dedikodular yapıp Konya halkını da etkilemelerine neden olur. Durumu
öğrenen Şems, bir gün aniden kaybolur. Şam'a gittiği haberi gelince Mevlana,
hayırlı oğlu Sultan Veled'i, Şam'a göndererek onu yeniden Konya'ya getirtir.
Mevlânâ ve Şems mutludur ama. dedikoduların ardı kesilmez. Mevlana'nın,
Şems’ten önce bildiği Orta Asya dilleri, Mo- ğolca. Farsça, Arapça, Rumca ile
beynine doldurduğu bilim dünyası bir ateş beklemekte. Daha doğrusu yanmaya
hazır olan bu gönül, bir kıvılcım özleminde idi. Onu Şems'te bulmuştu Şems de.
yıllar yılı aradığı asıl şeyhi, asıl bilgini, asıl Tanrı tutkunluğunu Mevlana'da
bulmuştu. İkisi birden tutuştular. Ama işin aşk yanı, ne Mevlana tekkesinde, ne
Konya'da anlaşılablldi. Bir gün Şems, zaif bir söylentiye göre Mevlânâ ile
otururken, gece odasından tuvalete çıktığı bir sırada, Mevlânâ'nın şeytana uyan
hayırsız oğlu Alâaddin’in de katıldığı bir grup ahlaksız insanın eliyle
öldürüldü. Daha sonra da bir kuyuya atıldı. Bu haber, biraz işi örtmek için,
biraz da halk hayalinin katkısı ile değişik söylentilere bulaşarak an- latıldı.
Hatta masallaştı Güya Şems, onlara öyle bir vurdu ki bu fesat ehlinin yedisi de
bilinçsiz olarak yere yıkıldılar. Bunların akılları yerine gelince de birkaç
damla kandan başka bir şey bulamadılar.
ŞİİR VAR, NÂMELER VAR
Evet. Şems gitti, ama ortaya yepyeni bir eser
doğdu: Divân ı Kebir, Öteki adı Divân-ı Şems'ül hakaayık olan şiirler Şems’in
bir daha dönemeyeceğini, aramaların hiçbir fayda vermediğini anlayan, belki
başına gelen felaketi sezinleyen Mevlânâ'mız. onun ardından koskoca bir divan
dolduran feryattı gazellerini ağlayarak, çırpınarak, adeta ruhunun yangınları
içinde yazdı. Divân-ı Kebir, gerçekten bir aşknâme ve feryat nâmedir. Yüce
Mevlânâ gazellerinde takma ad olarak Şems, Şemseddini kullandı. Her gazelinde,
o sevgilinin adını bir kez daha yinelemiş oldu. Divan-ı Kebîr... Tam 2073 şiir
ve 1791 rubai Ve bu şiirlerin düşünün ki hepsi gönülleri tutuşturan bir aşkın
selleri halinde akıp gider. Bir şiirinde şöyle seslenir: “Adın fitneci, tuzağın şekerle dolu, kadehin, sevinç dolu. Ekmeğin tatlı
mı tatlı, ölçülemez güzelliğin. biraz görününce bütün güzellerin güzelllkleri bitti,
yandı." Bir yerde kendinden geçmiştir: "Bütün sarhoşlann canlarına and olsun ki sarhoşum ben ey kurnaz. Sevgili,
tut elimden. Canlariyle oynayanların canlarına and olsun ki can kesildim ben/’ Bir
başka şiirinde: "Elimde her zaman
Kuran vardı. Aşkla saza sarıklım, Tanrı’yı yücelten ağzımda şiir var. ruba!
var, nâmeler var."
Mevlânâ'nın hayırlı oğlu Sultan Veled. Iptidânâme
(Başlangıç Mektubu) adlı eserinde Mevlânâ’nın Şems’le buluşmasını anlatırken
şöyle konuşur. Bir yerde: “Ansızın Şamseddin geldi, Mevlânâ'ya ulaştı. Mevlânâ'nın
gölgesi onun ışığının parıltısında yok oldu. Aşk evreninin en uzaklarından
defsiz, nâmesiz bir sestir erişti. Mevlânâ'nın gizleri gökleri aştı. Şems ona
dedi ki: (iç evrenden ilerdesin sen. Ama ben şunu iyi duy ki iç evreninin de
içiyim. Gizleri getireyim. Nurların nuruyum ben.) Şems onu öyle şaşılacak bir
evrene çağırdı ki o evreni ne Türk düşünde gördü, ne Arap."
HER ŞEYE ALIŞILIR
Ölüm
dahil, neye alışılmaz kı! Mevlânâ'da belki de eksik olan ısısı zor
bulunabilecek ateşti ve de Şems o yüceler yücesinin kanatsız bir meleği olarak
çıkagelmiş, görevini Mevlânâ ile bütünleşmiş olarak asıl vatanına göçmüştü. No
var ki MevlAnA'nın, ruhuna durgunluk, sükûn da gerekti. Fışkır- mak üzre olan
bu dehânın ölümsüz eserle- rini vereceği bir ortam gerekiyordu.
SALÂHADDİN işte ilk umut... Konya'nın köylerinden
gelip kente yerleşmiş ve kuyumculuk sanatında ilerlemiş olan Seyid Burhaneddin'di
bu, Mevlânâ'ya da hocalık yapmış olan Sey- yld Burhaneddln Muhakklk'in müridi
olan Salâhaddin onun halifeliğine kadar yüksel- mişti. Bir gün Mevlânâ’nın
va'zında bulun muş, bu olgunluk karşısında hemen büyük hünkâra bağlamvermişti.
O sıralarda Şems de henüz Konya'daydı. Şems, Makalât adlı eserinde.
Salâhaddin'den de söz eder Şems'in kaybından sonra Mevlânâ, Salâhaddin için
"İşte şeyhiniz, Ona bağlanın." demişti. Ayrıca Salâhaddin'in kızı
Fatma hatunu, oğlu Sultan Veled'le de evlendirmişti.
Konya'da bir aralık Salâhaddin aleyhinde de bir
sızlanma havası yaratıldı. "Neden Mevlânâ, bu bilgisi kıt adamı bize şeyh
yaptı?" diye söylenmelere başlandı. Kısa sürdü bu huzursuzluk. Salâhaddin
olgunluğu ile bu şikâyetleri bastırdı. Yaşlıydı. Kuyumcu Salâhaddin de öldü.
ölmeden önce vasiyet etmişti:
"Bana ağlamayın. Cenazemi def, kudüm eşliğinde
sevinç içinde ellerinizi çırparak kaldırın. Mezarıma kadar beni böyle
götürün." Mevlânâ, dostunun bu vasiyetini yerine getirdi. Besteler
okunarak cenaze kaldırıldı. Konya halkı bu tür cenaze törenine alışık
değillerdi. Şaşıp kaldılar, ama bir şey söyleyemediler.
HÜSÂMEDDİN'LE
Salâhaddin'den sonra Hüsâmeddin Mevlânâ'nın en olgun ve erişkinlik döneminde
görülen bir taht çocuğu idi. Ünlü soysopu hep ahi başkanlığını temsil etmiş, bu
görev, son olarak Çelebi Hüsâmeddin'e devredilmiş bulunuyordu. Mevlânâ, Şems'le
coşmuş. Salâhaddin' le durulmuş, Hüsameddin Çelebi ile en olgun, verimli
dönemine girmişti. Hünkar, aradığı vefayı bulmuştu onlarda.
NEDENDİ BU BAĞLILIKLARI?
Olağan mizaçta yaratılan, sıradan bir insanın
bile dosta, vefaya, gereksinimi yok mu? Dost, her şey değil mi bir insan için?
İnsan böylesine gerçek bir dost bulabilmişse, bazı kez anasına, eşine
anlatamadığı sırlarını onlara anlatamaz mı? Mevlânâ, Konya'da dost
gereksinimindeydi. Bütün Konya onu seviyor, sayıyordu, ama o gerçek insanı,
içine sindirebileceği gerçek dostu arıyordu. Manisa'da. “Kitap Saray"da.
7233 sayı ile kayda geçmiş olan Menâkb-e Sevakıb'da Eflâki de şöyle yazar
"Hazret-i Mevlânâ buyurmuşlar Hayfaki ehl-i Konya bizim Şefimizle müşerref
olur lar. Ve semâ ve safamıza gelip sûretâ zevk ve safa arz ederler."
Yani: Konya halkı bizden onur duyarlar. Semâ ve musiki mutlulu- ğumuzu görür
görünüşte zevk aldıklarını arz ederler. Sonra da arkamızdan bizi ayıplarlar."
Bu satırlarda Konya’yı Küçültecek bir eksiklik
olamaz Çünkü bundan on yıl önce İzmir gibi büyük bir kentimizde, bana Mevlânâ'dan
söz ederken bir din hocasının; “Efendim, Mevlânâ dediğiniz düdükçünün biri” deyivermişti.
Dinle musikiyi, bugün bile içine sindiremeyenler var. Bir de buna semah yapmayı,
Türklerin, Orta Asya'dan getirdikleri bu coşku dolu dönüşleri ekleyin. Mevlânâ'nın,
derslerine gelmeyip bütün günlerini. Tanrı mesajcısı olarak karşısına çıkan Şems'le
beraber geçirişini, direklere tutunup. “Allah Allah" diye dönuşlerini
ekleyin ve bir şeyi daha dikkate alın: Bütün tarikatlar Horasan, Bağdat yörelerinde
kuruldu. Selçuk ve Osmanlı devletinin toprakları üzerinde en olgun, en bereketli
güllerini açan tarikatların hiçbiri, Anadolu damgalı değildi. Tüm Türkeli gibi
Konya da buna yavaş yavaş alıştı ve Mevlânâ'yı kısa sürede bağrına bastı.
Mevlânâ'yı öylesine büyülttü, yüceltti ki hakkında masallaşmış mucize öyküleri
yarattı. Ve Celâleddin’i yücelttikçe yüceltti.
Milliyet Gazetesi 12.12.1990 sayfa 13 Bilge İnsan ve Allah Tutkunu Mevlana Yazan:Rüştü Şardağ
DÜŞÜNMEK VE PAYLAŞMAK DİLEĞİYLE...
[1]
Beyazıt’ın asıl adı Tayfur bin Isa'dır. Horasan'ın hatta tüm velilerin
ulularındandır Kerametleriyle ünlüdür. Horasan’ın Bistam kentindendir
loading...
Yorum Bırakmak İster misiniz?