ÇÖLYAK HASTALIĞI VE GLUTENSİZ BİR HAYAT

GLUTEN ALERJİSİ VE ÇÖLYAK HASTALIĞI ÜZERİNE BULDUĞUM BİR YAZIYI SİZLERLE PAYLAŞIYORUZ. GLUTENİN OLUŞTURDUĞU HASARLARIN VE BU ÇÖLYAK HASTALIĞI İLE BAŞ ETMENİN YOLLARINI GÖSTERİYOR.

"BİR DİLİM EKMEK BANA HAYATI CEHENNEME ÇEVİRECEK KADAR ISTIRAP VERİYOR." BİR ÇÖLYAKLIDAN DUYABİLECEĞİNİZ BU YAKINMA, HASTALIĞI EN AÇIK HALİYLE ANLATIYOR. BU, PEK ÇOK DOKTORUN TANI KOYMAKTA ZORLANDIĞI, AKLA KOLAY GELMEYEN BİR HASTALIK PEKİ ÇÖLYAK OLDUĞUMUZU NASIL ANLARIZ? ÇÖLYAK TANISI KONULURSA HAYATIMIZ NASIL DEĞİŞİR?

Çocuğunuzun kilosu yaşına göre az mı? İştahsız mı? Kasları zayıf mı? Ya da sizde mi var belirtiler?

O halde mutlaka bir doktora görünmelisiniz. Ama uzun bir sürece hazırlanın çünkü eğer bir başka neden bulunamazsa, hem teşhisi hem de tedavisi zor bir hastalıkla karşı karşıya olabiliriz: Çölyak. Birçoğumuzun adını yeni yeni duyduğu medyadan öğrendiği bir hastalık bu... Ama korkmayın çölyak hastalığının tedavisi biraz zahmetli olsa bile imkânsız değil.


Uzun bir sürecin, birçok tahlil ve araştırmanın sonucunda teşhis koyulabilen çölyak hastalığının belirtileri uzun bir listeyi oluşturuyor ama birçok hastalıkla ortak olarak taşıdığı bu belirtilerden geçip çölyak teşhisine varabilmek pek de kolay olmuyor.

Karın bölgesinde öne doğru şişkinlik, kansızlık, dışkıda anormallik, büyük tuvalet ihtiyacının artması, kusma, iştahsızlık, büyüme geriliği, ağız içinde oluşan ve geçmeyen aftlar, iştahsızlık, gaz şikâyetleri, eklem ve kemik ağrıları ciltte kaşıntılı döküntüler...

Görüldüğü gibi pek çok hastalık bu şikâyetlere neden olabilir. Ancak yine de çölyak hastalığı her yaşta teşhis edilebilen bir hastalık. Diğer hastalıklar ihtimal dışı bırakıldığında  kan testleri ve sonrasında ince bağırsak biyopsisisyle kesin teşhis konulabilir.



ÇÖLYAK HASTALIĞINDA GIDALAR BAĞIRSAKLARDA EMİLEMİYOR

Teşhis konuldu ama çok da tanımadığımız bir hastalık çölyak. Peki nedir çölyak? İnce bağırsağın 'glüten’ adlı proteine karşı ömür boyu süren ve kronikleşen alerjisine çölyak deniliyor. Hastalığın adı eski Yunanlı fizikçi Aretaeus’un yazılarında 'bağırsaklarından hasta’ anlamında kullanıldığı "koillliakos" sözünden  gelir. Francis Adams, 1856’da bu yazılan Sydenham Derneği için Yunanca’dan İngilizceye çevirirken hastalığa ‘karın boşluğuyla ilgili’ anlamına gelen  'celiac 'adını vermiş. Türkçe’ye çölyak adıyla geçen hastalık; arpa, buğday, çavdar ve yulaf gibi tahıllarda bulunan glütene vücudun gösterdiği alerji ve aşırı tepki demek.

Yediğimiz gıdalar ince bağırsakta bileşenlerine ayrışıyor ve bağırsak mukozası üzerinden kana karışıyor. Vücudumuzun yeterince gıda alabilmesi, ince bağırsak çok sayıda bulunan ve 'villus çıkıntıları’ adı veri-len kıvrımlar tarafından  sağlanıyor. İşte çölyak hastası, glütenli yiyecekler yediğinde bağırsak mukozasındaki alerji nedeniyle villus çıkıntıları ve kıvrımları tahrip ola rak azalıyor ve küçülüyor.. Böylece bağırsak yüz ölçümü gittikçe azalıyor ve alınan  gıdalar emilemez hale geliyor. Sonuçta beslenme  yetersizliği ve ardından da has-talık belirtileri çıkıyor.


 ÇÖLYAK HASTALIĞI ÖMÜR BOYU TEDAVİ İSTER
Önce iyi bir haber: Çölyak. tedavisi mümkün bir hastalık.   Sonra'daha az iyi' bir haber: Bu hastalığın tek tedavisi, glütensiz sıkı bir diyet ve bu diyet ömür boyu sürüyor. Diyetin sıkı bir şekilde  uygulanmasıyla düzleşen ince bağırsak yüzeyi normal şeklini ve işlevini tekrar kazanıyor ama çok az miktarda olsa  bile alınan glüten, bağırsaklardaki tahribatın tekrarlanmasına neden oluyor. Bu sıkı diyete uyulduğu taktirde hastanın genellikle şikâyetleri belirgin bir şekilde ve giderek kayboluyor. Bu sürenin uzunluğu hastanın  yaşına, yaşam koşullarına, bağırsaktaki hasarın düzeyine göre değişebiliyor.   Diyete uyulmaması tedavisi  çok daha zor olan ağır has-talıklara yol açabildiğinden çölyak hastasının bunu   bir yaşam tarzı olarak benimsemesi gerekiyor. Bu yüzden çölyak teşhisi konmuş birinin, yaşam alanını hemen bu-na göre düzenlemesi en iyi çözüm. Glüten içermesi ihti-mali olan yiyeceklerin  derhal uzaklaştırılması, glütensiz gıdalarla temas etmelerinin  önlenmesi, glütenli gıdalara değen çatal, kaşık, tabak gibi gereçlerin çölyaklı kişinin gıdalarına dokundurulmaması  gerekiyor. Yani glütenli yiyeceğin yenilmemesi yeterli olmuyor; glütenin ‘toz taneciği’ kadarı bile hastasına dokunuyor. Bir çay kaşığı un, buğday ya da bulgurun sekizde biri, ince bağırsakta tahribata yol açarak hastanın ateşlenmesine yetiyor.

ÇÖLYAK HASTALARI İÇİN YEMEK SEÇENEĞİ ARTTI
 

Bir güzel haber daha: Son yıllarda çölyak hastalığı konusunda farkındalık düzeyi arttığı için gıda sanayii de bu konuda özel üretimler yapmaya başladı. Belediyelerin ekmek fabrikaları glütensiz ekmek üretimine geçmiş durumda. Bazı üniversitelerin gıda mühendisliği bölümlerinde yapılan araştırmalar doğrultusunda üretilen birtakım gıdalar ise çölyak hastalarına müjde niteliğinde. Çölyak hastaları için özel üretilen glutensiz kek, erişte, makama ve diğer hamur işi gıdalar yakın zamana kadar sadece yurtdışından geliyorken artık ülkemizde glutensiz ürünler bulunuyor. Çölyak  konusunda duyarlılığın gelişmesi, çölyak hastaları açısından sevindirici bir gelişme. 


ÇÖLYAK HASTALIĞINDA NE YENİR?

 (Aşağıda yazılan gıdaları kullanmadan önce doktorunuza danışmayı ihmal etmeyiniz, burada yazılanlar tek başına geçerliliği yoktur)
•    Mısır, pirinç, patates, kestane unu, nohut unu, bezelye unu, bakla unu, soya unu, üzüm çekirdeği unu, tapyoka.

•    Yumurta, reçel, bal, baharat ve bitki içermeyen meyve sirkesi, domates ve tuz içeren salça, kabuklu kuruyemiş (yerfıstığı, ay çekirdeği, kabak çekirdeği, badem vb; glüten içerdiği için paketlenmiş, işlenmiş, tuzlu kuruyemişler yasak).

•    Beyaz ve kırmızı et (unlanmamış ve baharat katılmamış).

•    Balık (unlanmamış, baharat katılmamış, taze veya dondurulmuş), kendi suyunda ya da yağında saklanan balık konservesi.

•    Midye, karides, yengeç vb. deniz ürünleri (unlanmamış, daha önce unlu gıdaların kızartıldığı yağda kızartılmamış).

•    Tüm sebze ve meyveler.

•    Her tür bakliyat (kuru fasulye, mercimek, nohut, kırmızı ve yeşil mercimek, barbunya, soya fasulyesi, börülce vb.) ve bunların unları.

•    Tüm katı ve sıvı yağ çeşitleri

•    Tüm şeker çeşitleri (toz şeker, pudra şekeri, kahverengi şeker).

Çölyak hastalığı riskiniz varsa karamsarlığa kapılıp da 'o halde ne yiyeceğim ?' diye sormayın.Aslında geniş bir yemek listesi sizi bekiyor.Hemde sizi çölyaktan değil diğer birçok hastalıktan koruyacak sağlıklı bir diyet tarzı bu.

 ÇÖLYAK HASTALIĞINDA NE YENMEZ

•    Arpa, buğday, çavdar ve yulaf katkılı her türlü ürün (un, bulgur, irmik, makarna, şehriye, kuskus, kepek gibi).

•    Galeta ununa veya una batırılarak kızartılmış tavuk, balık gibi et ürünleri,

•    Malt kullanılan İçecekler (bira, votka, cin vb,).

•    Hazır çorbalar, pilav, köfte, pane harcı.

•    Glüten içeren çikolata ve sakızlar.

Virüslü enfeksiyonlar, sigara, gıda katkı maddeleri gibi çevresel faktörlerin hastalığın oluşumunda olumsuz yönde etkili oldukları düşünülmektedir.

Tabiiki doktorunuz tarafından onaylanan ve onaylanmayan gıdaları takip etmeniz gerekmektedir. Yukarıda yazılanlar tamamen bilgi amaçlıdır ve Çölyak hastalığı ile ilgili bilgilendirme amaçlıdır, teşhis ve tedavi amacı ile doktorunuza danışmadan hareket etmeyiniz. Teşhis ve tedavi için lütfen doktor denetimi ile hareket ediniz.

Sağlıklı bir yaşam için lütfen Sağlık denetimlerinizi ihmal etmeyiniz.
10 02 2013 10:16 güncelleme 21.02.2017