STRES KIRIKLARI NEDİR? NASIL TEDAVİ EDİLİR?

STRES KIRIKLARINA DİKKAT! 

Stres ve yorgunluk kırıkları, aşırı yük altında kalan ve tekrarlayan darbelere maruz kalan kemiklerde zaman içinde mikro düzeyde oluşuyor. Yani kırılma, kuru bir ağaç dalının kırılıp ikiye ayrılması gibi gerçekleşmiyor. Mikroskobik boyutta oluşan stres kırıkları ile tam ve tedavi yollarına dair merak edilenleri Acıbadem Fulya Hastanesi Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Dr. Sarper Çetinkaya'dan öğrendik. 

STRES KIRIKLARINDA TANI NASIL KONUYOR? 

Stres kırıkları mikroskobik boyutta olduğu için hasta ağrı ve şişlik şikayetleriyle hekime başvuruyor. Başlangıç düzeyindeyse MR ya da tomografîk tetkiklerde görülebiliyor. Çoğu zaman normal çekilen röntgende görülemiyor ve bu yüzden de atlanabiliyor.

TEDAVİDE HANGİ YOLLARA BAŞVURULUYOR? 

Stres kırığının oluşmasındaki faktörlerden biri kırığın olduğu bölgeye gelen mikrotravmaların tekrarlaması ve yük bindirmesi... iyileşme sürecinde ise normal kırıklarda olduğu gibi, o dokuyu istirahate almak gerekiyor. Gerekirse hastaya o bölgedeki yükten kurtulabilmesi için koltuk değneği kullandırılıyor. Aşın yük ve mikrotravmalar kesildiği takdirde de vücut kemiğin kaynamasını kendi yapıyor. Tedaviye rağmen kaynamayan ya da geç kaynayan stres kırıkları var ise kaynamayı hızlandırıcı başka yöntemler devreye sokuluyor. Dışarıdan ultrasonik olarak kemikteki biyolojik olay mekanik bir şekilde tetiklenmeye çalışılıyor. Cilt altına çok yakınsa PRP denilen, kişinin kendi kanından trombosit ve türevi hücreler enjekte ediliyor. O bölgede iyileşmeyi tetiklemesi için de bu biyolojik ajanlar kullanılıyor. Stres kırığı ayak tarak kemiğindeyse ayakkabıdaki yük dağılımını ortadan kaldırmak için özel tabanlıklar öneriliyor. Aşırı kullanım veya tekrarlayan darbelere maruz kalmak kemiklerde stres (yorgunluk) kırığına yol açabiliyor. Kemiğin içerisinde mikro düzeyde oluşan bu kırıklar, özellikle kaval ve ayak tarak kemiklerinde görülüyor. Çeşitli korunma yollarıyla tedavi edilen stres kırıklarına çoğunlukla uzun süre ayakta durmayı gerektiren meslek gruplarında rastlanıyor


EN ÇOK VÜCUDUN HANGİ BÖLGELERİNDE GÖRÜLÜYOR? 
İnsan vücudundaki bütün kemiklerde stres kırığı oluşma ihtimali bulunuyor. Stres kırığı en çok kaval ve ayak tarak kemiklerinde görülüyor. Özellikle sporcularda bu kırıklar kaval kemiğinde ortaya çıkıyor. Sporcular dışında çok yürüyen, çok ayakta kalan meslek gruplarında da karşılaşılıyor.

İyileşme sürecinde nelere dikkat etmek gerekiyor? 

Mümkün olduğunca kırığın olduğu bölgeye yük bindirmemek ve dinlenmek :iyor. Gerekirse lastaya koltuk değneği öneriliyor. Çok nadir olarak cerrahi gündeme geliyor. Genelde ameliyat tercih edilmeden koruyucu önlemlerle yüzde 80-90 ’ı kendiliğinden kaynıyor.

STRES KIRIĞININ YAŞLARA GÖRE OLUŞUM ŞEKİLLERİ
Çocuklarda stres kırığı görülmüyor. O bölgelerde büyüme kıkırdağı olduğu için genelde kemiklerde aynşma oluyor. Genelde 20-35 yaş grubunda görülüyor. Profesyonel sporcularda ise sıklıkla rastlanıyor.
• Ayak tarak kemiğinde oluşan kırıklar ise çoğunlukla 45- 55 yaşındaki grupta görülüyor. Bu grubun içinde kadın popülasyonu daha fazla oluyor, Bunda hem kilonun hem de östrojen-progesteron dengesinin etkisi bulunuyor. Üstelik normal bir kemik kırığının iyileşme süresi I - 1,5 ay iken stres kırığında bu süreç iki katına kadar çıkabiliyor.
• Yaşlılarda ise kemiklerin daha kolay kırıldığı biliniyor. Osteoporoz kontrol altında değilse, yaş 65-70’in üzerindeyse bazen düşmeye bağlı kırıklar oluşuyor. Bu tip vakalarda iyileşme süreci daha uzun oluyor.
• Kişiye göre değişse de kemik büyümesi 14-16 yaşlarına kadar sürüyor. Bu aktif anlamda vücudun içinde yapım sürecinin daha fazla, yıkımın ise daha az olduğunu gösteriyor. Yaş ilerledikçe ve kemik büyümesi durduğunda yapım ve yıkım dengeye ulaşıyor. Menopozdan sonra yıkım artmaya, yıkım aynı düzeyde kalsa bile onarma kapasitesi azalmaya başlıyor. Yapım ile yıkım arasındaki açıklık fazlalaştıkça kemik zayıflıyor, Dolayısıyla yaşlılarda meydana gelen kırıkların onarılamaması veya geç kaynaması gibi sonuçlar ortaya çıkıyor.

AŞIRI SPOR STRES KIRIĞI OLUŞTURABİLİYOR!
Dr. Sarper Çetinkaya, aşırı spor yapıldığında vücudun bunun sinyalini vereceğini söylüyor: “Hasta hikayelerinde spora başladıktan sonra çeşitli ağrılar duyulmasıyla sıkça karşılaşıyoruz. Yani vücut bir şekilde ağrıyla sinyal veriyor ve kişiyi durdurmaya çalışıyor. Basit bir incinmede dinlenmek gerekiyor, böylece çarptığınız yerin ağrısı üç günde geçiyor. Ancak yapılan spordan dolayı ağrılar devam ediyorsa, bu durum ya sporun derecesi ya da çalışılan gün sayısı veya saatinin fazla olduğu anlamına geliyor. Herkesin vücudunu dinlemesi ve tanıması gerekiyor. Vücudun tolere ettiği dengeyi bilmek; 10 kiloyla çalışılıyorsa beş kiloya, 50 tekrar yapılıyorsa 30'a indirmek büyük önem taşıyor.”

STRES KIRIĞINA YOL AÇAN HATALAR NELER? 

Kişi işi gereği sürekli ayakta duruyorsa, durumuna uygun, yükü homojen bir şekilde dağıtacak ayakkabılar seçmesi gerekiyor. Özellikle işi ayakta durmayı gerektiren kadınların topuklu ayakkabı giymesi vücudun yükünün tarak kemiklerine binmesine yol açıyor. Sporcularda ise basış veya yürüyüş bozukluğu varsa yine ayakkabının bu duruma uygun olması gerekiyor. Ayağında sorun yaşayan sporculara Acıbadem Fulya Hastanesi'nde yürüyüş ve koşu analizleri yapılıyor. Bu sayede sporcunun ayağında basma sırasında, koşarken ve yürürken herhangi bir anormallik ya da yük dağılımında bozukluk varsa tespit edilebiliyor. Bu sayede de ayakkabısı ya da kramponunun içerisine özel tabanlıklar yaptırılıyor.

KAYNAK: ACIBADEM HASTANELERİ DERGİSİ HAYAT 2013 SAYI 11 SAYFA 87-88

DÜŞÜNMEK VE PAYLAŞMAK DİLEĞİYLE...